Klinik diagnostika va rentgenologiya asoslari

Ushbu qo'llanma

Asosiy mavzular

TERINING FIZIOLOGIK KO'RSATKICHLARI VA PATOLOGIK O'ZGARISHLARNI TEKSHIRISH: Mazmuni teri va teri osti kletchatkasini tekshirish uslublarini o'zlashtirishga yo'naltirilgan. Terining fiziologik ko'rsatkichlari va patologik o'zgarishlarini aniqlash o'rganiladi. Terining patologik o'zgarishlariga to'g'ri baho berish o'rgatiladi. Asosiy ko'rsatkichlar: teri harorati, rangi, hidi, namligi, elastikligi, yuza harakteri, og'riq sezishi, sezuvchanlikdir. Kasalliklarda terining harorati ko'tarilishi yoki pasayishi, terining namligining oshishi yoki kamayishi, elastikligining pasayishi, rangi o'zgarishi (oqarish, qizarish, ko'karish, sarg'ayish), hidi o'zgarishi kabi holatlar kuzatilishi mumkin. Teridagi patologik o'zgarishlar: teri hajmining kattarishi (teri osti shishi, teri osti emfizemasi), teri osti biriktiruvchi to'qimasining o'sib ketishi, dog' va toshmalar, teri bo'rtmalari, teri butunligining buzilishi (tirnalish, kesilish, yaralar, yoriqlar), teri yemirilishi (gangrena), ektoparazitlar ta'siri natijasida terining butunligining buzilishi va terining zamburug'li shikastlanishi (dermatomikoz), teri qichimasi kabi holatlar sanaladi.
KO'RINADIGAN SHILLIQ PARDALAR VA LIMFA TUGUNLARINI TEKSHIRISH: Ko'z, burun, og'iz va jinsiy a'zolar shilliq pardalarini va limfa tugunlarini tekshirish usullari va diagnostik ahamiyati bayon etilgan. Shilliq pardalarni tekshirishda ularning rangi, namligi, suyuqlik ajralishi, yaralar, dog'lar va shishlarga e'tibor beriladi. Sog'lom hayvonlarda shilliq pardalar och qizil rangda, namligi o'rtacha bo'ladi. Kasalliklarda shilliq pardalarning rangi o'zgarishi (oqarish, qizarish, sarg'ayish, ko'karish), namligining o'zgarishi, yiringli yoki shilliq suyuqlik ajralishi, yaralar, shishlar paydo bo'lishi mumkin. Limfa tugunlarini tekshirishda ularning kattaligi, shakli, konsistensiyasi, harorati va og'riqligi aniqlanadi. Kasalliklarda limfa tugunlari kattarib, shishib, og'riqli bo'lishi mumkin.
BURUNDAN OQAYOTGAN SUYUKLIK VA BALG'AMNI TEKSHIRISH. HIQILDOQ VA KEKIRDAKNI TEKSHIRISH: Burun shilliq pardasi, burundan oqayotgan suyuqlik, chiqarilayotgan havo, qo'shimcha bo'shliqlar, xiqildoq, kekirdak va yo'talni tekshirish usullari va diagnostik ahamiyati o'rganiladi. Sog'lom hayvonlarda burundan suyuqlik oqmaydi. Kasalliklarda burundan turli xil (seroz, kataral, shilliqli, yiringli, qon aralashgan) suyuqliklar oqishi mumkin. H'iqildoq va kekirdakni tashqi va ichki tomondan tekshirish usullari hamda ularning shikastlanishida va kasalliklarida kuzatiladigan o'zgarishlar bayon etilgan. Yo'tal xarakteriga ko'ra turlari (quruq, ekssudatli, kuchli, kuchsiz, og'riqli, og'riqsiz) va ularning sabablari tushuntirilgan.
KO'KRAK QAFASINI KO'RISH USULI BILAN TEKSHIRISH: Hayvonlarda ko'krak qafasini ko'rish, paypaslash, taqqillatish, eshitish usullari bilan tekshirish o'rgatiladi. Ko'krak qafasini ko'rishda uning shakli, nafas harakatining simmetriyaligi, kuchi, turi, soni, ritmi, nafas siqish (xansirash) belgilariga e'tibor beriladi. Kasalliklarda ko'krak qafasining shakli o'zgarishi mumkin (dumaloq shaklda bo'lishi, torayishi, qisilishi). Nafas harakatining simmetriyaligi ham buzilishi mumkin.
YURAK SHOVQINLARI VA ULARNING TASNIFLANISHI, KELIB CHIQISH SABABLARI. YURAKNING ODDDIY POROKLARI VA ULARNI FARQLASH. PUNKT OPTIMUMLAR: Yurakning endokard, miokard va perikard qavatlarining zararlanishi natijasida hosil bo'ladigan qo'shimcha tovushlar (shovqinlar) o'rganiladi. Shovqinlarning kelib chiqish joyiga qarab endokardial, perikardial va plevroperikardial turlarga bo'linishi. Endokardial shovqinlarning sistolik va diastolik turlari hamda ularning sabablari (klapan yetishmovchiligi, teshiklarning torayishi) va diagnostik ahamiyati. Perikardial va plevroperikardial shovqinlar hamda ularni bir-biridan farqlash usullari. Asosiy yurak poroklari va ularning belgilari ham tushuntirilgan.
ARTERIYA VA VENQ BOSIMLARINI O'LCHASH: Hayvonlarda arteriya va vena qon bosimini o'lchash usullari va diagnostik ahamiyati. Arteriya qon bosimiga ta'sir etuvchi omillar: yurakning qisqarish kuchi, qon tomirlarining diametri va tonusi, qonning yopishqoqligi, nerv sistemasi. Arteriya qon bosimini o'lchashning qonli va qonsiz usullari. Qonsiz usulda sfigmomanometr ishlatiladi. Sog'lom hayvonlarda turli turlari uchun qon bosimi qiymatlari keltirilgan. Kasalliklarda qon bosimining ko'tarilishi (gipertoniya) va pasayishi (gipotoniya) sabablari. Vena qon bosimini o'lchash-flebotonometriya usuli.
ELEKTROKARDIOGRAFIYA USULI: Yurakning muskul qavatining qo'zg'alishi va qisqarishi paytida hosil bo'ladigan bioelektrik toklar potensiallarini yozib olish usuli. Elektrokardiografiya yurak kasalliklarini aniqlashda muhim diagnostik usul hisoblanadi. Elektrokardiogramma yordamida yurak ishi maromining buzilishi, organik o'zgarishlar (miokardit, kardioskleroz), ichki qon aylanishining buzilishi (anemiya, infarkt) kabi holatlarni aniqlash mumkin.
OG'IZ BUSHLIG'I ORGANLARINI TEKSHIRISH: Hayvonlarda og'iz atrofi, lablar, og'iz shilliq pardasi va og'iz bushlig'idagi organlarni (til, milklar, tanglay) tekshirish usullari va diagnostik ahamiyati. Sog'lom hayvonlarda lablar bir biriga tegib turadi, og'iz bushlig'i yopilgan, so'lak oqmaydi. Kasalliklarda so'lak oqishi, og'iz ochiq qolishi, lablarning paralichi, og'iz atrofida yara va shishlar paydo bo'lishi mumkin. Tilning holati (kattaligi, shakli, rangi, harakati) ham kasalliklarni aniqlashda muhimdir.
HAYVONLARDA TO'R QORIN, QAT QORIN VA SHIRDONNI TEKSHIRISH: Kovshovchi hayvonlarda to'r qorin, qat qorin va shirdonni topografiyasi, tekshirish usullari va diagnostik ahamiyati. To'r qorin - qorin bushlig'ining chap tamonida joylashgan. Travmatik retikulit kasalligi mumkin. Qat qorin - qorin bushlig'ining o'ng tamonida, diafragma orqasida joylashgan. Shirdon - qorin bushlig'ining o'ng tamonida, qat qorinning pastki qismida joylashgan.
OSHQOZON VA ICHAKLARNI TEKSHIRISH: Ot, cho'chqa, it va parrandalarda oshqozon topografiyasi, tekshirish tartibi va usullari. Hayvonlarga zond yuborish usullari (og'iz va burun yo'llari orqali). Oshqozon va ichaklarni ko'rish, paypaslash, perkussiya, auskultasiya, rentgenologiya va rektal tekshirish usullari. Tezakni tekshirish (rangi, hidi, konsistensiyasi, miqdori, qo'shimchalar). Ichaklarda gaz to'planishi (meteorizm), hazm bo'lmasligi va boshqa kasalliklar natijasida ichaklarning holati o'zgarishi mumkin.
TEZAK CHIQARISH VA TEZAKNI TEKSHIRISH: Hayvonlarda tezak chiqarish va tezakni tekshirish usullari. Tezakni makroskopik tekshirish: rangi, hidi, konsistensiyasi, qo'shimchalari, yot narsalar. Tezakni mikroskop ostida tekshirish. Sog'lom va kasallangan hayvonlarda tezakning normal qiymatlari keltirilgan.
REKTAL TEKSHIRISH VA UNING DIAGNOSTIK AHAMIYAT: Hayvonlarda rektal tekshirish tartibi va usuli. Buyraklar rektal tekshiriladi. Buyraklar joylashuvi va harakatlanishiga qarab ularning holati aniqlanadi. Buyrak kasalliklarida (paranefrit, gidronefroz, nefroz, amiloidoz, piyelonefrit, glomerulonefrit) buyraklarning holati o'zgaradi.
HAR XIL TURDAGI VA JINSDAGI HAYVONLARDA KATEETRLASH METODIKASI: Hayvonlarda siydik chiqarish kanali va siydik pufagini kateter yordamida tekshirish usullari. Kateterlarning turlari, materiallari va o'lchamlari. Kateterizatsiya qilish tartibi va texnikasi. Sigirlar, ayg'irlar, buqalar, qo'chqorlar, echkilar, itlar va parrandalarda siydik chiqarish kanalini tekshirish usullarining o'ziga xos jihatlari.
SIYDIKNI TEKSHIRISH: Siydikni olish va saqlash usullari. Siydikni fizik xossalarini (miqdori, rangi, tiniqligi, konsistensiyasi, hidi, zichligi) aniqlash. Siydikni kimyoviy xossalarini (oqsil, glyukoza, keton tanachalari, gemoglobin, bilirubin, urobilin) aniqlash. Siydik cho'kmasini mikroskop ostida tekshirish (hujayralar, kristalllar, mikrob tanachalar). Kasalliklarda siydikning o'zgarishlari va ularning sabablari.
QONNI TEKSHIRISH: Qonni olish usullari va saqlash. Qonning fizik xossalarini aniqlash: rangi, nisbiy zichligi, ivish tezligi, retraksiyasi, eritrositlarning cho'kish tezligi. Qonning kimyoviy va morfologik ko'rsatkichlarini aniqlash (eritrositlar, leykositlar, gemoglobin, leykogramma). Qonda uglevod, oqsil, mineral almashinuvining buzilishlarini aniqlash.
MODDA ALMASHINUVINI BUZILISHINI ANIQLASH: Modda almashinuvining buzilishi tushunchasi, sabablari va uni aniqlash usullari. Modda almashinuvining asosiy bosqichlari. Modda almashinuvini buzilishi natijasida organizmdagi o'zgarishlar. Qonda va siydikda modda almashinuvining buzilishlarini ko'rsatuvchi ko'rsatkichlar.
RENTGENOLOGIK TEKSHIRISHLAR: Rentgenologiyaning asoslari, rentgen kabineti, rentgen apparatlari va ularning ishlash prinsiplari. Rentgen nurlari va elektr tokidan himoyalanish. Rentgenoskopiya va rentgenografiya usullari. Hayvonlarda ko'krak qafasi, oshqozon, ichaklar va boshqa organlarni rentgenologik tekshirish.