Metrologiya standartlashtirish va o'zaroalmashuvchanlik

Ushbu kitob mashinasozlikda detallarning o‘lchamlarini aniqlash, o‘zaro almashinuvchanlik va standartlashtirish kabi muhim mavzularni chuqur o‘rganishga bag‘ishlangan. Kitobda metrologiya, aniqlik, toleranslar, o‘tqazishlar, turli birikmalar va ularning turlari, shuningdek mahsulotlarni sertifikatlashtirish va standartlashtirishning asosiy tamoyillari haqida batafsil ma’lumot berilgan. Kitob zamonaviy texnika va texnologiyalar asosida tayyorlangan bo‘lib, unda nazariy bilimlarni amaliyotga qo‘llashga katta e’tibor qaratilgan.

Asosiy mavzular

Kirish: Metrologiya, standartlashtirish va o‘zaro almashinuvchanlik fanining maqsad va vazifalari, aksiomalar va postulatlar.
Kattaliklar. Fizik kattaliklar: Kattaliklar, ularning turlari, birliklari, o‘lchamliklari, SI tizimi va ularning turlari haqida batafsil ma’lumot.
O‘lchash usullari va vositalari. O‘lchashlarning sifat mezonlari. Metrologiyaning aksiomalari: O‘lchash turlari, usullari, vositalari, etalonlar, ularning tabaqalanishi, sifat mezonlari va metrologiyaning asosiy aksiomalari.
Xatoliklarning taqsimlanishi va ularning ehtimoliy baholanishi. O‘lchashlar noaniqligi: O‘lchash xatoliklari, ularning turlari, sabablari, tasnifi, miqdoriy baholanishi va o‘lchashlar noaniqligi.
O‘lchash asboblarining metrologik tavsiflari: O‘lchash asboblarining aniqlik klasslari, asosiy metrologik tavsiflari, klassifikatsiyasi, analog va raqamli asboblar.
Standartlashtirish, uning maqsad va vazifalari: Standartlashtirishning qisqacha tarixi, maqsad va vazifalari, asosiy atamalar va tushunchalar, standart turlari va toifalari, O‘zbekistonda standartlashtirishni rivojlanish sanalari.
O‘zbekiston Respublikasida standartlashtirish davlat tizimi: Standartlashtirish xizmati, davlat tizimi, texnik qo‘mitalar, me’yoriy hujjatlar va qonunlar.
Standartlarni yaratish va tadbiq qilish: Standartlarni ishlab chiqish, tasdiqlash va tadbiq etish tartib-qoidalari, davlat ro‘yxatidan o‘tkazish.
O‘zbekiston Respublikasida texnik jihatdan tartibga solish masalalari: Texnik jihatdan tartibga solish, uning maqsad va vazifalari, davlat tizimi, prinsiplari, texnik reglamentlar va ularning mazmuni.
Mahsulotlar, jarayonlar va xizmatlarni sertifikatlashtirish: Sertifikatlashtirish to‘g‘risida umumiy ma’lumotlar, milliy tizim, me’yoriy hujjatlar, idoralarning vazifalari.
Mahsulotlarni sertifikatlashtirish tartibi sertifikatlashtirish sxemalarining qo‘llanilishi: Sertifikatlashtirish sxemalari, omillari, ekspert-auditorlar.
ISO 9000 seriyasidagi xalqaro standartlar bo‘yicha ishlarni tashkil etish: Xalqaro ISO 9000 standartlari, sifat menejmenti tizimini joriy etish etaplari, sifat to‘garaklari.
O‘zaro almashinuvchanlikning umumiy printsiplari: O‘zaro almashinuvchanlik tushunchasi, turlari, detallarning o‘lchamlari va birikma haqida tushuncha.
Joizlik va o‘tqazishlar haqida asosiy tushunchalar: Og‘ishlar, joizlik maydoni, chakka o‘lchamlar, o‘tqazish turlari va ularning formulalari.
Mashina detallarini tayyorlash va qayta tiklashdagi geometrik parametrlarning aniqlash: Detal o‘lchamlari aniqligiga ta’sir etuvchi omillar, ishlov berish aniqligi, shakl va joylashishdan og‘ishlar.
Silliq silindrsimon birikmalarda o‘zaro almashinuvchanlik: Silliq silindrsimon birikmalar turlari, tirqish va tarangliklarni aniqlash formulalari, nazorat qilish vositalari.
Dumalanish podshipniklarida o‘zaro almashinuvchanlik: Podshipniklar haqida ma’lumot, aniqlik sinflari, shartli belgilash tizimi, joizlik maydonlari va o‘tqazishlarni tanlash.
Shponkali va shlitsali birikmalarda o‘zaro almashinuvchanlik: Shponka, prizmatik, segmentsimon, pona shponkali birikmalar, shlitsali birikmalar va ularning turlari.
Rezbali birikmalarda o‘zaro almashinuvchanlik: Rezbali birikmalar, metrik rezbalar, ularning turlari, joizliklari va o‘tqazishlar tizimi.