Botanik geografiya va o’simliklar ekologiyasi
Ushbu kitob botanika, o'simliklar geografiyasi va ekologiyasi masalalariga bag'ishlangan bo'lib, unda o'simliklarning yer yuzida tarqalishi, taqsimlanishi, ekologik omillarga moslashuvi, hayotiy shakllari va fitotsenologiyasi kabi asosiy mavzular batafsil yoritilgan. Kitobda, shuningdek, O'zbekiston florasi va o'simliklar jamoalari ham ko'rib chiqilgan.
Asosiy mavzular
- O'simliklar geografiyasi va uning bo'limlari: O'simliklar geografiyasi fan sifatida o'simliklarning yer yuzasida tarqalishi va taqsimlanishi qonuniyatlarini o'rganadi. Uning tarkibiga floristik geografiya, o'simliklarning ekologik geografiyasi va tarixiy geografiya kabi bo'limlar kiradi.
- Flora va ko'katlar: Flora deganda ma'lum bir hududda o'suvchi o'simlik turlarining yig'indisi tushuniladi. Ko'katlar esa o'simlik guruhlarining yig'indisi hisoblanadi. Yer sharining ko'katlar qoplami daraxtbutalar, o't ko'katlar, cho'l yoki sahro ko'katlari va sayyox ko'katlar kabi to'rtta tipga bo'linadi.
- O'simliklarning areali: Areal o'simlik turining yer yuzasida tarqalgan maydonidir. Arealni namlik va harorat kabi omillar belgilaydi. Areallar tutash va uzilgan bo'lishi mumkin. Qisqa maydonga ega bo'lgan turlar endemik turlar deyiladi.
- Floristik viloyatlar: Er qurrasi oltita floristik viloyatga bo'linadi: Golarktika, Paleotropik, Neotropik, Avstraliya, Kap va Antarktida viloyatlari.
- Ekologik omillar: Ekologik omillar o'simliklarga ta'sir etuvchi abiotik (iqlim, geologik, edafik, geografik, gidrologik) va biotik (fitogen, zoogen) omillarga bo'linadi. Antropogen omillar ham o'simliklar hayotiga katta ta'sir ko'rsatadi.
- O'simliklarning hayotiy shakllari: O'simliklar tarixiy taraqqiyot natijasida ma'lum bir ekologik sharoitga moslashgan turli xil shakllarni yuzaga keltirgan. Raunkiyer sistemasiga ko'ra, o'simliklar fanerofitlar, xamefitlar, gemikriptofitlar, kriptofitlar va terofitlarga bo'linadi.
- Fitotsenologiya: Fitotsenologiya o'simliklar jamoalarini o'rganuvchi fandir. O'simliklar tashqi muhit bilan bog'langan hamda ma'lum bir hududda uchraydigan o'simliklar guruhini fitotsenoz deb ataladi.