Учебно-методическое пособие для студентов 1 курса фармацевтического института по предмету “Неорганическая химия”, по разделу «Координационные соединения»
O‘zbekiston Respublikasi Sog‘liqni saqlash vazirligi, Toshkent farmatsevtika instituti, Anorganik, analitik, fizika va kolloid kimyo kafedrasi tomonidan tayyorlangan ushbu o‘quv-uslubiy qo‘llanma 1-kurs talabalari uchun mo‘ljallangan bo‘lib, «Anorganik kimyo» fanining «Koordinatsion birikmalar» deb nomlangan qismiga bag‘ishlangan. Unda koordinatsion birikmalarning tuzilishi, nomenklaturasi, tasnifi, turlari, xossalari va o‘ziga xos reaksiyalari chuqur yoritilgan. Kitobda Wernerning koordinatsion nazariyasi, geografik izomeriya, optik izomeriya, o‘ziga xos reaksiyalar va kompleks birikmalarning farmatsevtikada qo‘llanilishi kabi muhim mavzular qamrab olingan. Qo‘llanma talabalarga anorganik kimyo bo‘yicha bilimlarini kengaytirish va chuqurlashtirishga yordam beradi. Qo'llanma laboratoriya ishlari va nazariy mashg'ulotlar uchun ham qimmatli manbadir.
Asosiy mavzular
- Koordinatsion birikmalar: Kitob koordinatsion birikmalar tushunchasi, ularning tuzilishi, nomenklaturasi va tasnifiga bag'ishlangan. Wernerning koordinatsion nazariyasining asosiy qoidalari, kompleks birikmalarning geometrik izomeriyasi va optik izomeriyasi batafsil yoritilgan. Shuningdek, turli xil ligandlar, jumladan, monodentat, polidentat va bis-chelate ligandlar ko'rib chiqilgan.
- Koordinatsion birikmalarning turlari va xossalari: Qo'llanmada kompleks birikmalarning turli turlari, masalan, akva-, ammiak-, gidrokso-, asido- va aralash ligandli komplekslar haqida ma'lumot berilgan. Ularning fizik-kimyoviy xossalari, jumladan, barqarorliklari va dissotsiatsiyalari, shuningdek, ularning tuzilishi bilan bog'liqligi tahlil qilingan.
- Kompleks birikmalarning farmatsevtikada qo'llanilishi: Kitobda kompleks birikmalarning farmatsevtika va tibbiyot sohasidagi ahamiyati, jumladan, dorilarda (masalan, vitamin B12, platina va oltin komplekslari) qo'llanilishi yoritilgan. Kimyoterapiya, qon kasalliklari va boshqa ko'plab holatlarda ularning muhimligini ta'kidlangan.
- Kimyoviy bog'lanish va tuzilish nazariyalari: Qo'llanmada kompleks birikmalardagi kimyoviy bog'lanishning tabiati, jumladan, kristalli maydon nazariyasi, valentlik bog'lanish usuli va molekulyar orbital nazariyasi tushuntirilgan. Metall-ligand bog'lanishlarining xarakteri va komplekslarning geometrik tuzilishlari bayon etilgan.