Bosh sahifa>Qidiruv>Dеhqоn va fеrmеr хo’jаliklаri iqtisоdiyoti

Dеhqоn va fеrmеr хo’jаliklаri iqtisоdiyoti

Qishloq xo'jaligi tizimining iqtisodiy jihatlari, fermer va dehqon xo'jaliklarining faoliyati, ularning rivojlanishi, investitsiyalar, xarajatlar, rentabellik va ular bilan bog'liq masalalar tahlil qilingan ushbu kitobda qishloq xo'jaligini rivojlantirish bo'yicha chuqur nazariy va amaliy ma'lumotlar jamlangan. Kitobda fermer xo'jaliklarining mol-mulki, ularning tarkibi, foydalanish yo'llari, iqtisodiy samaradorlik, yalpi va tovar mahsuloti, ularning taqsimlanishi, xarajatlar va ularning kamaytirilishi, investitsiyalarning jalb etilishi va samarali foydalanish yo'llari, shuningdek qishloq xo'jaligi infratuzilmasi va uning rivojlanishi kabi muhim masalalar atroflicha yoritilgan. Shuningdek, dehqon va fermer xo'jaliklari faoliyatini modernizatsiyalash va ularning iqtisodiy samaradorligini oshirish yo'llari ham batafsil bayon etilgan. Kitobda O'zbekiston Respublikasi Prezidenti I.A.Karimovning asarlari, qabul qilingan qaror va farmonlari hamda har yilgi yil yakunlari bo'yicha ma'ruzalaridan foydalanilgan. Ushbu ma'ruzalar matni 5230100- «Iqtisodiyot (qishloq xo‘jaligi)» bakalavriat ta’lim yo‘nalishi talabalari, magistrantlari, ilmiy izlanuvchilari va professor o‘qituvchilar uchun mo‘ljallangan.

Asosiy mavzular

  • DEHQON VA FERMER XO‘JALIKLARI IQTISODIYOTI: Qishloq xo‘jaligida agrar-iqtisodiy islohotlarning amalga oshirilishi va fermer hamda dehqon xo‘jaliklarini tashkil etishning nazariy, uslubiy hamda amaliy asoslari Kadrlar tayyorlash Milliy dasturi talablari hamda O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi tomonidan tasdiqlangan namunaviy dastur asosida tuzilgan.
  • FERMER XO‘JALIKLARINING HUQUQIY, TASHKILIY VA IQTISODIY ASOSLARI: Qishloq xo‘jaligi rivojlanishining nazariy, uslubiy hamda amaliy asoslari Kadrlar tayyorlash Milliy dasturi talablari asosida yoritilgan; dehqon va fermer xo‘jaliklarini rivojlantirishda amalga oshirilayotgan tashkiliy va iqtisodiy islohotlarning mazmun va mohiyati mamlakatimiz Prezidenti I.A.Karimov asarlariga va amaliyotdagi meyoriy hujjatlarga asoslangan holda bayon etilgan; dehqon va fermer xo‘jaliklarida mavjud bo‘lgan moddiy-texnika va mehnat resurslaridan foydalanishning hozirgi holati, dehqon va fermer xo‘jaliklarining rivojlanishi, iqtisodiy samaradorligi ilmiy jihatdan asoslangan holda tahlil qilinib, kelajakda ularning samaradorligi yuksalishini ta’minlovchi omillar, yo‘llar batafsil ko‘rsatilgan.
  • DEHQON XO‘JALIKLARINING HUQUQIY, TASHKILIY VA IQTISODIY ASOSLARI: Dehqon xo‘jaligi – ijaraga berilgan yer uchastkalaridan foydalangan holda qishloq xo‘jaligi tovar ishlab chiqarishi bilan shug‘ullanuvchi, mustaqil xo‘jalik yurituvchi sub’ektdir.
  • DEHQON VA FERMER XO‘JALIKLARI FAOLIYATINI DAVLAT TOMONIDAN TARTIBGA SOLINISHI VA ULARNI TAKOMILLASHTIRILISHI: Mamlakatimizda qishloqlarimiz qiyofasini o‘zgartirish, agrosanoat majmuida olib borilayotgan islohotlarni chuqurlashtirish, qishloq aholisining hayot darajasi, ijtimoiy-siyosiy va madaniy saviyasini oshirish mustaqillikning birinchi yillaridan boshlab e’tiborimiz markazida bo‘lib kelayotgan ustuvor masala hisoblanadi. Shunga ko‘ra, 2009 yil yurtimizda «Qishloq taraqqiyoti va farovonligi yili» deb nomlanib, bu borada maxsus davlat dasturi qabul qilingan edi.
  • QISHLOQ XO‘JALIGI VA XIZMAT KO‘RSATUVCHI KORXONALAR O‘RTASIDAGI MUNOSABATLARNING IQTISODIY VA HUQUQIY SHAROITLARI: Mamlakatimiz Prezidenti I.A.Karimov 2009 yilning asosiy yakunlari va 2010 yilda O‘zbekistonni ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirishning eng muhim ustuvor yo‘nalishlariga bag‘ishlangan Vazirlar Mahkamasining 2010 yil 29 yanvarda bo‘lib o‘tgan majlisidagi ma’ruzasida quyidagilarga alohida e’tibor qaratdilar: «Qishloqda uy-joy qurish va ijtimoiy infratuzilmani jadallashtirish dasturining 2010 yilning muhim ustuvor yo‘nalishlari qatoriga kiritilishiga to‘liq asos bor.
  • DEHQON VA FERMER XO‘JALIKLARINING MODDIY TEXNIKA RESURSLARI VA ULARNING MABLAG‘LAR BILAN TA’MINLANISHI: Fermer xo‘jaligining moddiy-texnika bazasi deganda fermerning mavjud barcha asosiy fondlari va xo‘jalik inventarlari tushuniladi. Fermer xo‘jaligida texnikalar yetarli miqdorda bo‘lmasa qishloq xo‘jaligi ishlarini o‘z agrotexnik muddatlarida bajarilmaydi, bu, o‘z navbatida, mahsulot ishlab chiqarish darajasining pasayishiga olib keladi. Demak, ishlab chiqarishda moddiy-texnika resurslarining ahamiyati katta.
  • DEHQON VA FERMER XO‘JALIKLARINING MODDIY-TEXNIKA VA MABLAG‘ RESURSLARI BILAN TA’MINLANISHNI YAXSHILASH, ULARDAN FOYDALANISH DARAIASINI OSHIRISH YO‘LLARI: Moddiy-texnika resurslarini tejovchi texnologiyasini qo‘llash, chorvachilikda, naslchilik ishlarini, urug‘chilikni yaxshilash, o‘simliklarning kelajagi bor, tez pishar, yuqori hosilli, samarali navlaridan, chorva mollari va parrandalarning mahsuldor zotlaridan foydalanish, mineral va organik o‘g‘itlarning gerbitsid va qishloq xo‘jaligi ekinlarini himoyalashning optimal dozalarini kiritish, ozuqa bazalarini mustahkamlash va hokazolar.
  • DEHQON VA FERMER XO‘JALIKLARINING RENTABELLIK VA UNING SAMARADORLIGINI OSHIRISH YO‘LLARI: Dehqon va fermer xo‘jaliklarining yalpi daromadi va pul tushumi, foyda va rentabellikni oshirish, xarajatlarni kamaytirish, uning samaradorligini oshirish yo‘llari.
  • QISHLOQ XO‘JALIGI VA XIZMAT KO‘RSATUVCHI KORXONALAR O‘RTASIDAGI MUNOSABATLARNING IQTISODIY VA HUQUQIY SHAROITLARI: Mamlakatimiz Prezidenti I.A.Karimov 2009 yilning asosiy yakunlari va 2010 yilda O‘zbekistonni ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirishning eng muhim ustuvor yo‘nalishlariga bag‘ishlangan Vazirlar Mahkamasining 2010 yil 29 yanvarda bo‘lib o‘tgan majlisidagi ma’ruzasida quyidagilarga alohida e’tibor qaratdilar: «Qishloqda uy-joy qurish va ijtimoiy infratuzilmani jadallashtirish dasturining 2010 yilning muhim ustuvor yo‘nalishlari qatoriga kiritilishiga to‘liq asos bor.
  • DEHQON VA FERMER XO‘JALIKLARIDA YALPI VA TOVAR MAHSULOTI, ULARNING TAQSIMLANISHI: Qishloq xo‘jaligi mahsulotlari hajmini oshirish, ularning sifatini yaxshilash va raqobatbardoshligini yuksaltirishga qaratilgan mexanizmlar va chor-tadbirlar amalga oshirilmoqda. Qishloq xo‘jaligi mahsulotlarining yalpi mahsuloti hajmini oshirish va ularning sifati yaxshilash uchun zarur bo‘lgan texnikalar va boshqa vositalarni sotib olish va ulardan samarali foydalanish imkoniyati mavjud. Shu bilan birga fermer xo‘jaliklarining har bir turdagi mahsulotni va xizmatlarni sotish bilan bog‘liq xarajatlar va tannarxni kamaytirishga qaratilgan tadbirlar.
  • DEHQON VA FERMER XO‘JALIKLARIDA XARAJATLAR, ULARNING TARKIBI VA KAMAYTIRISH YO‘LLARI: Mahsulot tannarxini kamaytirish uchun resurrlardan oqilona foydalanish, ishlab chiqarish vaqtlaridan samarali foydalanish, ishlab chiqarish tannarxini pasaytirishga qaratilgan tadbirlar. Xususan, paxta yetishtirishda intensiv texnologiyalardan foydalanish mehnat unumdorligini 1,5-2 marta oshirish, yoqilg‘i va moylash materiallari sarfini 25-30%, mahsulot birligi tannarxini esa 35-40% ga kamaytirishga imkon beradi.
  • DEHQON VA FERMER XO‘JALIKLARIDA MOLIYAVIY NATIJALAR VA ULARNI SHAKLLANTIRISH VA OQILONA TAQSIMLASH YO‘LLARI: Dehqon va fermer xo'jaliklarining yalpi daromadi va pul tushumi, foydasi va rentabelligini oshirish, xarajatlarni kamaytirish, ularning samaradorligini oshirish yo'llari.
  • QISHLOQ XO‘JALIGI VA XIZMAT KO‘RSATUVCHI KORXONALAR O‘RTASIDAGI MUNOSABATLARNING IQTISODIY VA HUQUQIY SHAROITLARI: Qishloq xo‘jaligi infratuzilmasi o‘zida mehnat jarayonida ishchilarni samarali faoliyat yuritishi uchun zarur shart-sharolarni yaratishga yo‘naltirilgan jamiyat ishlab chiqarish kuchlarining bir qismini aks ettiradi. Ijtimоiy infrаtuzilmаning asоsiy vazifasi qishlоq ahоlisining ijtimоiy-maishiy sharоitlarini kеlgusida yaхshilash hisоblanadi.
  • DEHQON VA FERMER XO‘JALIKLARIDA YALPI VA TOVAR MAHSULOTI, ULARNING TAQSIMLANISHI: Qishloq xo‘jaligi mahsulotlari hajmini oshirish, ularning sifatini yaxshilash va raqobatbardoshligini yuksaltirishga qaratilgan mexanizmlar va chor-tadbirlar amalga oshirilmoqda. Qishloq xo‘jaligi mahsulotlarining yalpi mahsuloti hajmini oshirish va ularning sifati yaxshilash uchun zarur bo‘lgan texnikalar va boshqa vositalarni sotib olish va ulardan samarali foydalanish imkoniyati mavjud. Shu bilan birga fermer xo‘jaliklarining har bir turdagi mahsulotni va xizmatlarni sotish bilan bog‘liq xarajatlar va tannarxni kamaytirishga qaratilgan tadbirlar.
  • DEHQON VA FERMER XO‘JALIKLARIDA XARAJATLAR, ULARNING TARKIBI VA KAMAYTIRISH YO‘LLARI: Moddiy-texnika resurslarini tejovchi texnologiyasini qo‘llash, chorvachilikda, naslchilik ishlarini, urug‘chilikni yaxshilash, o‘simliklarning kelajagi bor, tez pishar, yuqori hosilli, samarali navlaridan, chorva mollari va parrandalarning mahsuldor zotlaridan foydalanish, mineral va organik o‘g‘itlarning gerbitsid va qishloq xo‘jaligi ekinlarini himoyalashning optimal dozalarini kiritish, ozuqa bazalarini mustahkamlash va hokazolar.
  • DEHQON VA FERMER XO‘JALIKLARIDA MOLIYAVIY NATIJALAR VA ULARNI SHAKLLANTIRISH VA OQILONA TAQSIMLASH YO‘LLARI: Dehqon va fermer xo‘jaliklarining yalpi daromadi va pul tushumi, foydasi va rentabelligini oshirish, xarajatlarni kamaytirish, uning samaradorligini oshirish yo‘llari.
Kalit so'zlar:Qishloq xo‘jaligiDehqon xo‘jaligiFermer xo‘jaligiInvestitsiyaKreditRentabellikTannarxModdiy-texnika resurslariQishloq xo‘jaligi infratuzilmasiSug‘orishMelioratsiyaXorijiy tajriba