Yengil atletika
Ushbu kitob O'zbekiston Respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi, Madaniyat va sport ishlari vazirligi hamda O'zbekiston davlat jismoniy tarbiya instituti tomonidan tavsiya etilgan "Yengil atletika" nomli darslikning mazmunini va uning asosiy qismlaridan iborat. Darslikda yengil atletikaning tarixiy taraqqiyoti, uning tuzilishi va mazmuni, sportcha yurish, yugurish, sakrash va uloqtirish texnikasi hamda ularni o'rgatish uslubiyatlari, shuningdek, ko'pkurashlar va ularning turlari texnikasi, shuningdek, ayollar mashg'ulotlarining xususiyatlari va ularni o'rgatish uslubiyatlari, hamda ilmiy-tadqiqot uslublari batafsil yoritilgan. Kitobda mashg'ulotlarning samaradorligini oshirish, sportchilarning jismoniy va texnik tayyorgarligini takomillashtirish, musobaqalarga tayyorlash bo'yicha amaliy tavsiyalar berilgan.
Asosiy mavzular
- Kirish: Yengil atletika atamasi shartli bo'lib, mazkur sport turiga kiruvchi hamma mashqlarning tabiiy ahamiyatini yoritib bera olmaydi. Shu bilan birga, yengil atletika qadimiy yunoncha «atletika» so'zidan olingan bo'lib, «mashq», «kurash», «bel lashuv» ma'nonisini anglatadi. Qadimgi Gretsiyada kuch va chaqqonlikda musobaqaIashgan kishilarni atlctlar deb ataganlar. Hozirgi kunda ham jismoniy kamolotga er~shgan barbmol insonlar atletlar deyiladi. Ayrim mamlakatIarda yengil at1ctikani «atletika» (Frantsiyada) yoki «yo'lb va maydondagi mashqIar» (AQSH, Angliyada) deb ataydilar. Yengil atletika hayotiy zarur va keng tarqalgan mashqlarni - yurish, yugurish, sakrash va uloqtirish mashqlarini birlashtirgan eng ommaviy spOIi turi hisoblanadi.
- Yengil atletikaning taraqqiyoti: Yengil atletikaning taraqqiyoti qadim zamonlardan boshlanib, uning rivojlanish bosqichlari Xorijiy mamlakatlar va O'zbekiston hududida alohida ko'rib chiqilgan. Yengil atletika qadimiy Gretsiyada rivoj topgan bo'lib, birinchi Olimpiya o'yinlaridan boshlanadi. XIX asrda Angliya, Fransiya, AQSH, Germaniya kabi mamlakatlarda yengil atletika rivojlanib, musobaqalar tashkil etilgan. O'zbekistonda yengil atletikaning taraqqiyoti esa XX asr boshlaridan boshlanib, hozirgi kunda ham rivojlanib bormoqda.
- Yengil atletika fanining tuzilishi va mazmuni: Yengil atletika mashqlari bir necha turlarga bo'linadi: yurish, yugurish, sakrash, uloqtirish va ko'pkurashlar. Har bir tur o'z navbatida turli xil usullarga, masofalarga va sportchining yoshiga qarab tasniflanadi. Darslikda har bir tur bo'yicha texnikasi va uni o'rgatish uslubiyatlari batafsil yoritilgan.
- Musobaqa o'tkazish va hakamlar hay'ati faoliyati: Musobaqalarni tashkil qilish va o'tkazish tartib-qoidalari, hakamlar hay'atining vazifalari, musobaqa jarayonida qo'llaniladigan harakatlar hamda ularning tahlili batafsil yoritilgan. Turli musobaqalarning qoidalari, jumladan, yurish, yugurish, sakrash, uloqtirish va ko'pkurash bo'yicha musobaqalar va ularning rasmiy qoidalari bayon qilingan.
- Yengil atletika texnikasi asoslari: Yengil atletikaning asosiy turlari bo'lgan yurish, yugurish, sakrash, uloqtirish va ko'pkurash texnikasining asosiy harakatlari, ularning tuzilishi va ijro etilish usullari batafsil tushuntirilgan. Har bir tur bo'yicha nazariy va amaliy mashg'ulotlarni takomillashtirish uslubiyatlari keltirilgan.
- Yengil atletikada xotin-qizlar o'quv mashg'ulotlarining xususiyatlari: Xotin-qizlar organizmining o'ziga xos xususiyatlari, ularning jismoniy va ruhiy holatlari, yengil atletika mashg'ulotlarining ularga ta'siri, ularning rivojlanishiga oid xususiyatlar hamda mashg'ulotlarni rejalashtirish uslubiyatlari batafsil ko'rib chiqilgan. Xotin-qizlarning jismoniy rivojlanishida erkaklarga nisbatan ayrim farqlar mavjudligi hamda ularga oid mashg'ulotlar tavsiyalari berilgan.
- Ilmiy-tadqiqot uslublari: Yengil atletika bo'yicha ilmiy tadqiqotlarni tashkil qilish va o'tkazish uslublari, tekshirish jarayoni, natijalarni tahlil qilish va baholash, tadqiqot natijalarini dasturiy va metodik jihatdan takomillashtirish bo'yicha tavsiyalar berilgan. Shuningdek, O'zbekistonda yengil atletika sohasida olib borilayotgan ilmiy-tadqiqot ishlari va ularning ahamiyati haqida ma'lumotlar keltirilgan.
- Nazorat savollari: Darslikning har bir bobidan keyin berilgan nazorat savollari orqali o'quvchilarning bilimlari tekshiriladi va mustahkamlanadi.