Бухоро амирлигида жадидлар ва қадимчилар фаолияти (XIX аср охири– XX аср бошлари)
Ushbu dissertatsiya avtoreferati O'zbekiston Respublikasi Tarix instituti tomonidan tayyorlangan bo'lib, Buxoro amirligida jadidlar va qadimchilarning XIX asr oxiri - XX asr boshlaridagi ijtimoiy-siyosiy va ma'rifiy faoliyatini o'rganishga bag'ishlangan. Unda ushbu harakatlarning shakllanishi, rivojlanishi, ularning o'zaro munosabatlari hamda davlat va jamiyat hayotiga ta'siri atroflicha tahlil qilingan. Tadqiqotda, shuningdek, Buyuk Britaniya, AQSh, Fransiya, Turkiya kabi davlatlar va Rossiya olimlarining O'rta Osiyo jadidchiligi bo'yicha olib borgan tadqiqotlari ham ko'rib chiqilgan. Tadqiqot davomida Абу Наср Курсавий, Шахобиддин Маржоний, Аҳмад Дониш каби ziyolilarning ta'lim, madaniyat va ijtimoiy-siyosiy sohalardagi islohotchi g'oyalari o'rganilgan. Shuningdek, Амир Абдулаҳадхон va Амир Олимхонlarning davlatni boshqarishdagi islohotlari, ularning iqtisodiy, ijtimoiy va madaniy sohalarga ta'siri tahlil etilgan. Kitobda Buxoro jadidlarining xalq orasida ma'rifatni tarqatish, yangi metodli maktablar ochish borasidagi harakatlari ham yoritilgan. Jadidlar va qadimchilar o'rtasidagi ixtiloflar, ularning milliy mustaqillik uchun kurashdagi o'rni, shuningdek, Buxoro amirligining tugatilishi va sovet hokimiyatining o'rnatilishi bilan bog'liq tarixiy voqealar atroflicha ko'rsatib berilgan. Tadqiqotda ko'tarilgan muammolar va ularning yechimlari yuzasidan ilmiy-amaliy tavsiyalar ham berilgan.
Asosiy mavzular
- Jadidchilik harakatining shakllanishi va rivojlanishi: Ushbu mavzu Buxoro amirligida jadidchilik harakatining paydo bo'lishi, uning asosiy g'oyalari, tarafdorlari va ularning ma'rifatni targ'ib qilish borasidagi faoliyati haqida ma'lumot beradi. Абу Наср Курсавий, Шахобиддин Маржоний, Аҳмад Дониш kabi ziyolilarning ta'lim, madaniyat va ijtimoiy-siyosiy sohalardagi islohotchi g'oyalari tahlil qilinadi.
- Qadimchilar harakati va uning jadidchilikka munosabati: Mavzu Buxoro amirligidagi qadimchilar (ulamo)ning ijtimoiy-siyosiy va ma'rifiy faoliyati hamda ularning jadidlar harakatiga bo'lgan munosabatini o'rganadi. Ulamolarning yangi o'quv usullariga qarshi chiqishi, o'zlarining ijtimoiy va diniy qarashlarini himoya qilishi haqida ma'lumot beriladi.
- Buxoro amirlarining islohotlari: Ushbu mavzu Buxoro amirlarining (Amir Abdulahadxon, Amir Olimxon) davlatni boshqarishdagi islohotlari, ularning iqtisodiy, ijtimoiy va madaniy sohalarga ta'siri haqida batafsil ma'lumot beradi. Yangi maktablar ochish, ta'lim tizimini isloh qilish, savdo-sotiqni rivojlantirish kabi islohotlar tahlil qilinadi.
- Buxoro amirligining tugatilishi va sovet hokimiyatining o'rnatilishi: Ushbu mavzu Buxoro amirligining tugatilishi, milliy ozodlik harakatlari va sovet hokimiyatining o'rnatilishi bilan bog'liq tarixiy voqealar, jadidlar va qadimchilarning bu jarayondagi roli haqida so'z yuritadi.