Электр станция ва энергетика тизимларини автоматикаси
Ushbu kitob avtomatlashtirilgan tizimlar va ularning elektroenergetika tizimlaridagi qo'llanilishi haqida ma'lumot beradi. Unda texnologik jarayonlarni boshqarish, avtomatik rostlash, sinxronlash, himoya qilish va boshqarishning turli usullari atroflicha yoritilgan.
Asosiy mavzular
- Avtomatlashtirish to'g'risida umumiy tushunchalar: Bozor iqtisodiyoti sharoitida jamiyatning barcha jabhalarida, jumladan ma'naviyat, ma'rifat va ilm-fan sohalarida sodir bo'layotgan ijtimoiy o'zgarishlar, milliy istiqlol g'oyalari va ularning yoshlar ongiga singdirilishi hamda mamlakatimizda kadrlar tayyorlashning milliy dasturi haqida ma'lumot beradi. Texnologik jarayonlarni avtomatik boshqarish tizimlarining ahamiyati, ularning turlari va funktsiyalari haqida batafsil yoritilgan.
- Avtomatik rostlash tizimlari: Avtomatlashtirish tizimlarini avtomatik nazorat, avtomatik rostlash va avtomatik boshqarishga ajratadi. Avtomatik nazorat texnologik jarayon haqida operativ ma'lumotlarni avtomatik ravishda qabul qiladi va qayta ishlash uchun zaruriy sharoitlarni ta'minlaydi. Avtomatik rostlash texnologik jarayonlarning bir yoki bir nechta parametrlarini avtomatik ravishda belgilangan qiymatlarda ishlashini ta'minlaydi. Avtomatik boshqarish texnologik operatsiyalarni avtomatik ravishda bajarilishini va boshqaruv ob'ektiga nisbatan ta'sirlarining muayyan muttasiligini ishlab chiqishdan iboratdir. Rostlash tizimlari elementlari va ularning funktsiyalari haqida batafsil ma'lumot beradi.
- Sinxron generatorlarning aylanish chastotasini avtomatik rostlash: Elektr energiyasining sifat ko'rsatkichlaridan biri chastota bo'lib, u sinxron generatorlar aylanish chastotasi bilan aniqlanadi. Davlat standarti bo'yicha nominal chastota 50±0,1 Gts. Ushbu mavzu chastotani nominal qiymatda ushlab turish uchun sinxron generatorlar aylanish chastotasini uzluksiz avtomatik boshqarish va sinxron generatorlar aktiv quvvatini avtomatik rostlash usullari bilan erishiladi. Aylanish chastotasini avtomatik rostlash tizimining funktsional sxemasi ko'rib chiqiladi.
- Sinxron generatorlarning qo'zg'atishni avtomatiklashtirilgan usullari: Sinxron generatorning qo'zg'atishni avtomatik rostlash qurilmasining (QARQ) vazifasi avariya xolatlarida tez va aniq generatorlar qo'zg'atishini oshirish yo'li bilan elektr ta`minoti tizimini dinamik turg'unligini oshirishdir. QARQ normal ish rejimida elektrostantsiya shinalarida belgilangan kuchlanishni ta`minlaydi. QARQ kuchlanishini o'zgarishini o'lchaydi va uni generator qo'zg'atish tokini o'zgarishiga o'zgartiradi. Qo'zg'atish tizimi va uning turlari haqida ma'lumot beradi.
- Dispetcherlash va telemexanizatsiyalash: Ishlab chiqarish jarayonlarini avtomatlashtirish dispetcherlash va telemexanizatsiyalash-masofadan nazorat qilish va boshqarish bilan chambarchas bog'liqdir. Avtomatika va telemexanikaning sanoat korxonalaridan qo'llash elektr ta`minoti ob`ektlarini boshqarish samaradorligini oshiradi. Telemexanizatsiya vositalari - teleboshqarish qurilmalari, telesignalizatsiya va teleo'lchash hamda elektr ta`minot manbalari, dispetcherlik punkti va pul tlar kiradi. Aloqa kanallari va ularning signallarni uzatish usullari haqida ma'lumot beradi.