Maktabgacha pedagogika

Ushbu kitobda maktabgacha yoshdagi bolalarni tarbiyalash jarayoni, uning qonuniyatlari, tamoyillari, uslublari va vositalari o'rganiladi. Maktabgacha pedagogika fani jamiyatga, shaxsga, rivojlanishga va tarbiyaga o'zaro bog'liqligi, shuningdek, turli mamlakatlarning maktabgacha ta'lim tizimi tahlil etilgan. Shuningdek, fan bolalarni har tomonlama rivojlantirishga qaratilgan hamda maktabga tayyorlashga oid nazariy va amaliy mashg'ulotlar, mustaqil ish topshiriqlari, kalit so'zlar va glossariy bilan boyitilgan.

Asosiy mavzular

MAKTABGACHA PEDAGOGIKA: Maktabgacha pedagogika – bu ta’lim jarayonining umumiy qonuniyatlari, tamoyillari, uslublari va vositalari hamda maktabgacha yoshdagi bolalarning o‘ziga xos xususiyatlarini hisobga olgan holda ularning har tomonlama uyg‘un rivojlanishini ta’minlashga qaratilgan shart-sharoitlarni ishlab chiqadi. U maktabgacha ta’lim muassasalari, oila va maktab ishidagi izchillikni ta’minlaydi hamda bolalarni maktab ta’limiga tayyorlaydi.
MAKTABGACHA PEDAGOGIKANING UMUMIY ASOSLARI: Maktabgacha pedagogikaniing asosiy vazifasi – maktabgacha yoshdagi bolalarni tarbiyalashning mazmun, shakl va metodlarini ishlab chiqishdan iborat. Uning asosiy maqsad va vazifalariga bola shaxsini har tomonlama uyg‘un rivojlantirishga yo‘naltirilgan pedagogik jarayonning mohiyatini o‘rganish, bola shaxsini har tomonlama kamol toptirish qonuniyatlarini aniqlash, ijtimoiy taraqqiyot darajasidan kelib chiqqan holda, rivojlangan xorijiy mamlakatlar maktabgacha ta’lim tizimi tajribasini o‘rganish asosida ta’lim tizimini takomillashtirish kiradi.
KADRLAR TAYYORLASH MILLIY MODELI: Kadrlar tayyorlash milliy modelining maqsadi – ta’lim sohasini tubdan isloh qilish, uni o‘tmishdan qolgan mafkuraviy qarashlar va sarqitlardan to‘la xalos etish, rivojlangan demokratik davlatlar darajasida, yuksak ma’naviy va axloqiy talablarga javob beruvchi yuqori malakali kadrlar tayyorlash milliy tizimini yaratishdan iboratdir. Modelning asosiy tarkibiy qismlari – shaxs, davlat va jamiyat, uzluksiz ta’lim, fan va ishlab chiqarishdir.
MAKTABGACHA TA’LIMGA KIRISH: Maktabgacha ta’lim – bu bola shaxsini har tomonlama uyg‘un rivojlantirish, uni maktab ta’limiga tayyorlash va ijtimoiy muhitga moslashtirishga qaratilgan jarayon. Unda ta’lim-tarbiya, sog‘lomlashtirish, ma’naviy-axloqiy tarbiya kabi jihatlar mujassam bo‘lgan.
MAKTABGACHA TA’LIM – UZLUKSIZ TA’LIMNING ALOHIDA TURI SIFATIDA: O‘zbekiston Respublikasining ta’lim tizimi yagona va uzluksizdir. Maktabgacha ta’lim – bu tizimning birinchi va asosiy bo‘g‘ini hisoblanadi. Ta’limning uzluksizligi va izchilligi, bola shaxsini uyg‘un rivojlantirish, uni maktabga tayyorlash kabi tamoyillarga asoslanadi.
MAKTABGACHA TA’LIM KONSEPSIYASI: Maktabgacha ta’lim konsepsiyasi – bu sohaning ilmiy-tadqiqot asoslari, maqsad va vazifalarini belgilab beruvchi konsepsiya. Unda maktabgacha ta’limning uch bosqichli rivojlanish strategiyasi ham ko‘rib chiqilgan: qonunchilik faoliyatiga doir, tashkiliy-amaliy va umumiy bosqichlar.
MAKTABGACHA TA’LIM YOSHIDAGI BOLALARNING TARBIYASI: Odamning ijtimoiy mavjudot sifatida shaxsga aylanishi uchun ijtimoiy muhit va tarbiya kerak bo‘ladi. Bola shaxsining rivojlanishiga biologik va ijtimoiy omillar ta’sir ko‘rsatadi. Jumladan, bola shaxsining rivojlanishida turli yosh davrlarining xususiyatlarini bilish muhim ahamiyatga ega.
MAKTABGACHA PEDAGOGIKANING OBYEKTI, PREDMETI, MAQSAD VA VAZIFALARI: Maktabgacha pedagogikaning obyekti – yaxlit maktabgacha pedagogik jarayon. Predmeti – maktabgacha ta’lim-tarbiya jarayoni, mazmuni, qonuniyatlari, shakli, uslubi va vositalari. Maqsadi – bola shaxsini har tomonlama uyg‘un rivojlantirish, uni maktab ta’limiga tayyorlash. Vazifalari esa maktabgacha ta’lim tizimini takomillashtirish, tarbiyachilarni tayyorlash, ilm-fan yutuqlarini tadbiq etishni o‘z ichiga oladi.
MAKTABGACHA PEDAGOGIKANING ILMIY-TADQIQOT METODLARI: Maktabgacha pedagogika fani ilmiy-tadqiqot metodlari, jumladan, kuzatish, suhbat, anketa, intervyu, test, pedagogik tahlil va tajriba uslublari kabi tadqiqot uslublarini o‘z ichiga oladi. Bu uslublar ilmiy izlanishlarni amalga oshirish va samaradorligini oshirishga yordam beradi.
MAKTABGACHA PEDAGOGIKANING ASOSIY KATEGORIYALARI: Maktabgacha pedagogikaning asosiy kategoriyalari – bilim, ko‘nikma, malaka, ta’lim, tarbiya, rivojlanish, shakllanish, o‘qish, o‘qitish, psixologik, ijtimoiy yondashuvlar kabilardir. Bu kategoriyalar pedagogik jarayonni chuqur tushunishga yordam beradi.
MAKTABGACHA PEDAGOGIKANING BOSHQA FANLAR BILAN ALOQASI: Maktabgacha pedagogikasi falsafa, iqtisod, sotsiologiya, psixologiya, etika, estetika, fiziologiya, gigiyena, tarix va tibbiy fanlar bilan uzviy bog‘liqdir. Ushbu fanlar maktabgacha pedagogikaning nazariy va amaliy jihatlarini ochib berishda muhim rol o‘ynaydi.
JAHON MAMLAKATLARI TA’LIM TIZIMIDA MAKTABGACHA TA’LIMNING TUTGAN O‘RNI: Ushbu mavzu doirasida Yaponiya, Janubiy Koreya, Kanada, Germaniya, Fransiya, AQSH va Hindiston kabi mamlakatlarning maktabgacha ta’lim tizimi tahlil etiladi. Ularning ta’lim tizimidagi o‘ziga xos jihatlari va maktabgacha ta’limga berilayotgan e’tibor ko‘rib chiqiladi.
MAKTABGACHA TA’LIM MUASSASASI HUJJATLARI: Maktabgacha ta’lim muassasalarining faoliyatini tashkil etish uchun zarur bo‘lgan hujjatlar, jumladan, yillik va oylik ish rejalari, mudira, uslubchi, tarbiyachi va pedagogik jamoa tomonidan tayyorlanadigan hujjatlar o‘rganiladi.
MUSTAQIL TA’LIM MASHG‘ULOTLARI: Ushbu bo‘limda mustaqil ta’limni tashkil etishning shakli va mazmuni, shuningdek, O‘zbekistonda maktabgacha ta’limga oid Internet yangiliklari, kadrlar tayyorlash milliy dasturi, «Ta’lim to‘g‘risidagi» qonun va «Nizom»ni o‘rganish kabi mavzular bo‘yicha mustaqil ish topshiriqlari berilgan.
AMALIY MASHG‘ULOTLARDA O‘QITISH TEXNOLOGIYALARI: Amaliy mashg‘ulotlarda qo‘llaniladigan zamonaviy o‘qitish texnologiyalari, jumladan, klaster metodi, Venn diagrammasi, muammoli ta’lim kabi uslublar o‘rganiladi.
BAHOLASH MEZONLARI: Kitobda fanning baholash mezoni keltirilgan. Joriy, oraliq va yakuniy nazoratlarning har bir turi bo‘yicha ballar aniqlangan.