Бухоро амирлигида таълим тизими (XVIII-ХХ аср бошларидаги мадрасалар мисолида)

Ushbu kitob Oʻzbekiston Respublikasi Oliy va Oʻrta maxsus taʼlim vazirligi tomonidan tasdiqlangan dastur asosida tayyorlangan boʻlib, unda XIX asr oxiri - XX asr boshlarida Buxoro amirligining ijtimoiy-siyosiy ahvoli, ilmiy va madaniy hayoti, maktab va madrasalarning oʻrni, taʼlim tizimi hamda ushbu davrda amalga oshirilgan islohotlar keng yoritib berilgan. Kitobda Buxoro amirligining siyosiy tuzilishi, iqtisodiy ahvoli, madaniy hayoti, taʼlim tizimining oʻziga xos jihatlari, mavjud maktab va madrasalar, ularning oʻquv dasturlari, taʼlim jarayoni, shuningdek, mualliflar va ularning asarlari haqida batafsil maʼlumotlar keltirilgan. Kitobda Buxoro amirligi davridagi taʼlim tizimini oʻrganishda muhim manbalardan biri boʻlgan M.S.Baljuvoniyning “Tarixi Nofeʼiy” asaridan foydalanilgan.

Asosiy mavzular

• Buxoro amirligining ijtimoiy-siyosiy ahvoli: XIX asr oxiri - XX asr boshlarida Buxoro amirligida hukmronlik qilgan mangʻitlar sulolasi davri, uning siyosiy tuzilishi, iqtisodiy ahvoli va ijtimoiy hayoti haqida maʼlumot beriladi. Davlat boshqaruvidagi oʻzgarishlar, ichki va tashqi siyosat, Buxoro xonligining Rossiya bilan munosabatlari, ijtimoiy qatlamlar va ularning huquqlari yoritiladi.
• Buxoro amirligining ilmiy va madaniy muhiti: Buxoroning Sharq ilm-fani va madaniyatining qadimiy markazlaridan biri ekanligi, bu yerda yetishib chiqqan allomalar, ularning ilmiy merosi haqida soʻz yuritiladi. Oʻrta Osiyodagi xonliklar orasida taʼlim maskanlarining koʻpligi, ularning ilmiy-madaniy hayotga qoʻshgan hissasi haqida maʼlumotlar keltiriladi.
• Buxoro amirligida maktab va madrasalar: Buxoro amirligidagi anʼanaviy taʼlim tizimining ikki bosqichli tuzilishi (boshlangʻich taʼlim va madrasa taʼlimi) tahlil qilinadi. Maktablar va madrasalarning joylashuvi, qurilish uslublari, oʻquv dasturlari, taʼlim jarayoni, mualliflar va ularning rolilari, shuningdek, madrasalarning moliyaviy taʼminoti haqida batafsil maʼlumotlar beriladi.
• Taʼlim tizimidagi islohotlar: XIX asr oxiri - XX asr boshlarida Buxoro amirligida taʼlim tizimida amalga oshirilgan islohotlar, jumladan, jadidchilik harakatining taʼsiri, yangi usuldagi maktablarning paydo boʻlishi va ularning taʼlim tizimidagi oʻrni haqida soʻz yuritiladi. Islohotlarning maqsadlari va natijalari tahlil qilinadi.