Fizika fanining "Mexanika" bo'limiga oid laboratoriya ishlari
Ushbu kitob Andijon Mashinasozlik Institutining "Fizika va Kimyo" kafedrasi tomonidan tayyorlangan "Fizika fani mexanika bo'limidan laboratoriya ishlari" uslubiy ko'rsatmasidir. Kitobda umumiy texnika xavfsizligi qoidalari, 10 ta laboratoriya ishining tavsifi, ularni bajarish tartibi, nazariy ma'lumotlar, kerakli asboblar va baholash qismi keltirilgan. Kitob fizika fanidan laboratoriya mashg'ulotlarini o'tkazishda talabalarga nazariy bilimlarni amaliy ko'nikmalarga aylantirishga yordam beradi.
Asosiy mavzular
- Umumiy kirish va texnika xavfsizligi: Kitobning kirish qismida O'zbekiston Respublikasi Oliy va O'rta Maxsus Ta'lim Vazirligi Andijon Mashinasozlik Institutining "Fizika va Kimyo" kafedrasi haqida ma'lumot berilgan. Laboratoriya ishlarini bajarishda umumiy talablar va texnika xavfsizligi qoidalari bayon etilgan. Elektr qurilmalaridan xavfsiz foydalanish, ularni tuzish va ishlatish bo'yicha ko'rsatmalar berilgan.
- Laboratoriya ishi №1: Gravitatsiya doimiysini Kavendishning torsion tarozilari bilan aniqlash: Ushbu laboratoriya ishida Kavendish apparati yordamida gravitatsiya doimiysini aniqlash usullari, jumladan, maksimal og'ish va tezlanish usullari yoritib berilgan. Qurilma tuzilishi, texnika xavfsizligi va tajriba o'tkazish tartibi hamda nazariy ma'lumotlar keltirilgan.
- Laboratoriya ishi №2: Noelastik to'qnashuvda energiya va impulsni ikki shoxsimon yorug'lik datchigi bilan o'lchash: Mazkur laboratoriya ishida CASSY Lab 2 dasturi va ikki shoxsimon yorug'lik datchigi yordamida noelastik to'qnashuvda energiya va impulsning saqlanish qonunlari o'rganiladi. Qurilma, tajriba o'tkazish tartibi va nazariy ma'lumotlar berilgan.
- Laboratoriya ishi №3: Erkin tushish – natijalarni VideoCom bilan qayd va tahlil qilish: Bu laboratoriya ishida VideoCom tizimidan foydalanib erkin tushish harakati, shu jumladan, yo'l-vaqt va tezlik-vaqt diagrammalarini tuzish va tahlil qilish o'rgatiladi. Erkin tushish tezlanishini (g) aniqlash usullari ko'rsatilgan.
- Laboratoriya ishi №4: Parabolik shaklli traektoriyaning tezlikka va otilish burchagiga bog'liqligini nuqtaviy qayd qilish: Ushbu ishda proyeksion qurilma yordamida otish burchagining uchish uzoqligi va ko'tarilish balandligiga ta'sirini o'rganish ko'rsatilgan. Tajriba vaqtida olingan ma'lumotlarni qayta ishlash va tahlil qilish usullari ham keltirilgan.
- Laboratoriya ishi №5: Giroskop chayqalishi: Laboratoriya ishida giroskopning chayqalish chastotasi va aylanish chastotasi o'rtasidagi bog'liqlik o'rganiladi. Qurilma tuzilishi, nazariy asoslar va tajriba o'tkazish tartibi batafsil bayon etilgan.
- Laboratoriya ishi №6: Matematik mayatnik yordamida erkin tushish tezlanishini aniqlash: Mazkur tajribada matematik mayatnikdan foydalanib erkin tushish tezlanishini aniqlash jarayoni ko'rsatilgan. Mayatnikning tebranish davrining uzunlikka va og'ish burchagiga bog'liqligi ham o'rganiladi.
- Laboratoriya ishi №7: "Maksvel mayatnigi" laboratoriya qurilmasi: Ushbu laboratoriya ishida Maksvel disklaridan foydalanib mexanik energiyaning saqlanish qonuni va diskning inertsiya momentini aniqlash ko'rsatilgan. Qurilma, nazariy ma'lumotlar va tajriba o'tkazish tartibi batafsil yoritilgan.
- Laboratoriya ishi №8: Havodagi tovush tezligini haroratga bog'liqligini o'rganish: Mazkur ishda havoda tovush tezligining haroratga bog'liqligi o'rganiladi. CASSY Lab 2 tizimidan foydalanib, har xil haroratlarda tovush tezligini o'lchash va tahlil qilish usullari keltirilgan.