Xronologiya va Metrologiya
Ushbu kitob O‘zbekiston Respublikasi Oliy va O‘rta Maxsus Ta’lim Vazirligi Termiz Davlat Universiteti tomonidan tayyorlangan bo‘lib, “Xronologiya va Metrologiya” fanidan tayyorlangan ma’ruzalar matnini o‘z ichiga oladi. Kitobda xronologiya fanining shakllanishi va taraqqiyoti, vaqt hisobi, kalendar tarixi, qadimgi xalqlar taqvimlari, Yulian va Grigorian kalendarlari, zamonaviy kalendar islohotlari, O‘rta Osiyo xalqlari dehqonchilik taqvimi va vaqt hisobi, musulmon solnomasi, O‘rta Osiyoda qo‘llanilgan kalendarlar, metrologiya – o‘lchovlar sistemasi haqidagi fan, xalqaro metr sistemasining vujudga kelishi kabi mavzular chuqur yoritilgan.
Asosiy mavzular
- Xronologiya fanining shakllanishi va taraqqiyoti: Bu mavzu tarix fanining asosiy bo‘limi sifatida xronologiyaning predmeti, vazifalari, shakllanishi va rivojlanish bosqichlari, sharq va g‘arb olimlarining hissalari hamda tarixiy xronologiyaning istiqbollarini o‘z ichiga oladi.
- Vaqt hisobi: Mavzu yil hisobining astronomik asoslari, vaqt hisobining bosh birliklari (sutka, oy, yil) hamda vaqt hisobi usullarining paydo bo‘lishi va taraqqiyoti haqida ma'lumot beradi.
- Kalendar tarixi: Mavzuda Bobil, qadimgi yahudiy, xitoy, grek, rim, arman, gruzin taqvimlariga oid ma'lumotlar keltirilgan.
- Qadimgi xalqlar taqvimi: Mavzu qadimgi Misr, Hind, Mayya taqvimlari haqida batafsil ma'lumot beradi.
- Yulian va Grigorian kalendarlari: Mavzu Yuliy va Grigoriy taqvimlarining o‘ziga xosliklari, ularning islohi va xatoliklari, shuningdek, ularning afzalliklari haqida.
- Zamonaviy kalendar islohotlari: Mavzu XIII asr oxirida Fransiya inqilobi kalendari, kalendar islohotidagi loyihalar va soat farqlari haqida.
- O‘rta Osiyo xalqlari dehqonchilik taqvimi va vaqt hisobi: Mavzu O‘rta Osiyo xalqlarining dehqonchilikdagi yutuqlari, o‘zbek xalqi oynomasi va sharq xalqlarining muchal hisobi haqida.
- Musulmon solnomasi: Mavzu musulmon kunlarini aniqlash, musulmon erasi xijra, xijriy yil hisobi, yetti raqamining xosiyati va oy kulti haqida.
- O‘rta Osiyoda qo‘llanilgan kalendarlar: Mavzu sug‘d, xorazmiy, avesto, zardusht taqvimlariga bag‘ishlangan.
- Metrologiya – o‘lchovlar sistemasi haqidagi fan: Mavzu metrologiya fanining tarixiy shakllanishi, manbalari va hozirgi davr metrologiyasi haqida.
- Xalqaro metr sistemasining vujudga kelishi: Mavzu 1790-yilgi o‘lchovlar islohoti, metr va kilogramm etalonlarining yaratilishi hamda jamiyatda metr sistemasining ahamiyati haqida.