Elеktr transporti elеktrmеxanik majmualari dinamika va chidamlilikni oshirishni matеmatik modеllashtirishda umumiy holat.
Ushbu material «Elektr transporti elektrmexanik majmualari dinamika va chidamlilikni oshirishni matematik modellashtirish» fanidan ma'ruzalar majmuasi bo'lib, unda modellashtirishning mohiyati, maqsadlari, asosiy mezonlari, texnologiyalari, muammolarni yechish usullari, chiziqli va nochiziqli tenglamalar tizimini yechish, shuningdek MathCAD dasturida grafiklar tuzish va formatlashtirish kabi muhim mavzular qamrab olingan. Materiallar aniq va tushunarli tilda yozilgan bo'lib, talabalar uchun foydali manba hisoblanadi.
Asosiy mavzular
- Modellashtirishning mo'ljallanishi va maqsadlari: Modellashtirish – tadqiq qilinayotgan ob'yektni (original) uning shartli obrazi, tavsifi yoki boshqa ob'yekt (model) bilan almashtirish va original hususiyatlarini o'rganish yo'li bilan model hususiyatlarini o'rganishdir. Kundalik hayotda bolalar o'yinchoqlar (mashinalar, qo'g'irchoqlar) bilan o'ynash orqali modellashtirishni boshlaydilar. Fikrlash jarayonida inson hayoliy (kognitiv) modellar bilan ishlaydi. Modellashtirishdan foyda olish uchun model originalga mutanosib bo'lishi va amaliy muammolarni hal qilish imkonini berishi kerak.
- Modellashtirishning asosiy mezonlari: Modellashtirish quyidagi asosiy mezonlarga asoslanadi: axborot yetarliligi, amalga oshirish mumkinligi va modellashtirish ko'pligi. Shuningdek, agregat va parametrli modellashtirish ham ajratiladi. Yuqorida keltirilgan mezonlar modellashtirish jarayonining asosini tashkil etadi.
- Modellashtirish texnologiyasi: Modellashtirish texnologiyasi turli xil usullarni o'z ichiga oladi, jumladan imitatsion modellashtirish, konseptual modelni ishlab chiqish, modelni shakllantirish, modelni dasturiy amalga oshirish, modelni tasniflash, tajriba rejalarini amalga oshirish va natijalarni tahlil qilish. Yangi texnologiyalar qo'llanilgan holda modellashtirish jarayoni yanada samaraliroq bo'ladi.
- Modellashtirish yangi texnologiyasi: Yangi texnologiyalar modellashtirish jarayonini yanada takomillashtiradi. Kompyuter texnikasi va dasturiy ta'minotlar yordamida murakkab masalalar yechiladi. Bularga imitatsion modellashtirish, modelni aniqlash va tasniflash kiradi.
- Modellashtirish masalalarini yechishning asosiy usullari: Modellashtirish masalalarini yechishda grafik, analitik va sonli usullar qo'llaniladi. Grafik usullar vizual baholashga asoslangan bo'lsa, analitik usullar tor doiradagi masalalar uchun qo'llaniladi. Sonli usullar murakkab masalalarni yechishda muhim ahamiyatga ega. Hisoblash usullari tanlashda va matematik modelni qurishda ehtiyotkorlik talab etiladi. Xatoliklarni baholash va bartaraf etish usullari ham muhokama qilinadi.
- Chiziqli tenglamalar tizimini yechish: Chiziqli tenglamalar tizimini yechish uchun koeffitsiyentlar matritsasi va ozod hadlar vektori yordamida aniqlanishi mumkin. MathCAD dasturida `lsolve` funksiyasi bu tizimlarni yechish uchun ishlatiladi.
- Nochiziqli tenglamalar tizimini yechish: Nochiziqli tenglamalar tizimlarini MathCAD dasturida `Given` direktivasi va `Find` funksiyasi yordamida yechish mumkin. Bu tizimlarni yechishda boshlang'ich shartlar va cheklovchi shartlar muhim rol o'ynaydi.
- MathCAD tizimida 2D va 3D grafiklarini qurish va formatlashtirish yo'llari: MathCAD dasturida 2D va 3D grafiklar tuzish uchun turli funksiyalar mavjud. Dekart va qutbiy koordinatalar tizimidagi grafiklar qurilishi, shuningdek ularni formatlashtirish yo'llari batafsil ko'rsatilgan. Markerlar yordamida grafiklardagi ayrim qiymatlarga belgi qo'yish ham mumkin.