Темир йўл телемеханик бошқарув тизимлари.
Ushbu hujjat O'zbekiston Temir Yo'llari Aksiyadorlik Jamiyatining Toshkent Temir Yo'l Muhandislari Institutida "Temir yo'l transportida avtomatika va telemexanika" kafedrasi tomonidan tayyorlangan "Strelka va signalarni teleboshqarish" fanidan o'quv-uslubiy majmuaning 1.1-qismini tashkil etadi. Unda temir yo'l transportida harakatni boshqarishning asosiy nazariy va amaliy jihatlari, jumladan, markazlashtirish tizimlari, signallar, strelkalar, ularni boshqarish va nazorat qilish mexanizmlari, shuningdek, ularning xavfsizligi va ishlamay qolish omillari batafsil yoritilgan.
Asosiy mavzular
- Kiritish. Harakatlanishni boshqarish jarayonlarining xarakteristikasi: Ushbu bo'limda zamonaviy temir yo'l transportining harakatlanish jarayonlarini boshqarishning muhimligi, ayniqsa, tezlik va tezlikning oshishi bilan bog'liq xavfsizlik talablari ko'rib chiqiladi. Sanoatlashgan davrda temir yo'llarning rivojlanishi bilan bir qatorda, markazlashtirish tizimlarining paydo bo'lishi va rivojlanishi, ya'ni strelkalar va signallarni masofadan boshqarishning paydo bo'lishi haqida ma'lumot beriladi. Mexanik, elektromexanik va elektr markazlashtirish tizimlarining rivojlanish bosqichlari, ularning afzalliklari va kamchiliklari ko'rib chiqiladi.
- Asosiy terminlar va tushunchalar: Bo'limda temir yo'l transportida harakatlanishni boshqarishga oid asosiy terminlar, jumladan, markazlashtirish, avtomatlashtirish, elektr markazlashtirish tizimlari, reley markazlashtirish, elektron markazlashtirish, kompyuter markazlashtirish va boshqalar tushuntiriladi. Shuningdek, marshrutlar, ularning turlari (poezd, manevr, markazlashtirilgan, markazlashtirilmagan) va ularni tashkil etish prinsiplari ham yoritilgan.
- Markazlashtirish tizimlarining klassifikatsiyasi: Ushbu bo'limda elektr markazlashtirish tizimlarining turli usullari, jumladan, markazlashtirishning turli xil tasniflari, masalan, manba turi, element bazasi, boshqaruv turi, uzilish usuli va joylashuvi bo'yicha tasniflanishi batafsil bayon etilgan. Shuningdek, reley markazlashtirish (RCM, RCCM, RCC), elektron markazlashtirish (MPTS) kabi tizimlar va ularning xususiyatlari ko'rib chiqiladi.
- Elektr markazlashtirish tizimlarida xavfsizlikni ta'minlash usullari: Bo'limda elektr markazlashtirish tizimlarida xavfsizlikni ta'minlashning asosiy printsiplari, jumladan, xavfsiz elementlardan foydalanish, qo'shma qismlarning buzilishi va qismlarning o'zaro ta'sirini nazorat qilish usullari ko'rib chiqiladi. Xavfsiz elementlar, xususan, birinchi sinf releylarning xususiyatlari va ularning kamchiliklari, shuningdek, ularni boshqarish va ishlatishning xavfsizlik talablari batafsil bayon etilgan.
- Chiqish svetoforining avtomat boshqaruvi va boshqa svetoforlar: Ushbu bo'limda chiqish svetoforlarining strukturasini va ishlash prinsipi ko'rib chiqiladi. Bunga kirish svetoforlari, marshrut svetoforlari va manevr svetoforlari kiradi. Ularni boshqarish va nazorat qilishda ishlatiladigan turli xil releylar va ularning funktsiyalari, jumladan, boshqaruv zanjirlari, nazorat zanjirlari, impuls va ishchi zanjirlar batafsil tushuntirilgan.
- Temir yo'l transportida xavfsizlik va tizimlarning ishdan chiqishi: Bo'limda temir yo'l transportida xavfsizlikni ta'minlashning asosiy omillari, tizimning ishdan chiqish sabablari va ularning tasnifi ko'rib chiqiladi. Xavfli va xavfsiz ishdan chiqish turlari, ularning oldini olish va tuzatish usullari, shuningdek, xizmat ko'rsatish xodimlari va kuzatuvchilarning javobgarligi yoritilgan.