Hayotiy faoliyat xavfsizligi

Ushbu kitob O'zbekiston Respublikasi Oliy va O'rta Maxsus Ta'lim Vazirligi tomonidan tasdiqlangan o'quv dasturi va rejasiga muvofiq, 2002 yil Davlat ta'lim standarti hamda O'zbekiston Respublikasi Oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi tomonidan tasdiqlangan namunaviy dastur asosida ishlab chiqilgan. Kitobda Hayot faoliyati xavfsizligi fanining maqsadi, vazifalari, tarkibiy qismlari, tavakkalchilik, xavflar va ularning tasnifi, faoliyat xavfsizligini ta'minlash tamoyillari, texnosfera, inson omili, ekologiya, tabiatni muhofaza qilish, huquqiy asoslar, qonunlar, standartlar va boshqa ko'plab muhim masalalar chuqur yoritilgan.

Asosiy mavzular

• 1. Ma'ruza. Kirish. Hayot faoliyati xavfsizligi haqida tushuncha. Hayot faoliyati xavfsizligi fanining maqsadi va vazifalari.: Ushbu mavzu hayot faoliyati xavfsizligi tushunchasi, fanining maqsadi va vazifalarini, shuningdek, uning qisqacha mazmunini o'z ichiga oladi. Unda insonning o'zini o'rab turgan atrof-muhit bilan uzluksiz aloqada bo'lishi, atrof-muhitning inson hayot faoliyatiga va sog'ligiga ta'siri hamda inson va atrof-muhitning uzluksiz o'zaro ta'sirda bo'lishi, ya'ni «Inson – atrof muhit» sistemasini tashkil etishi tushuntiriladi.
• 2. Ma'ruza. Hayot faoliyati xavfsizligi fanining tarkibiy qismlari va ularning tekshirish ob'ektlari. Faoliyat xavfsizligini tahlil qilish.: Ushbu mavzu hayot faoliyati xavfsizligini ta'minlash asoslarini, xavfsizlikni ta'minlash usullarini, ta'riflarini va boshqarishning uslubiy asoslarini tushuntiradi. Shuningdek, inson-muhit tizimini, uning komponentlarini, energiyalarini va axborotlarini o'rganish bo'yicha ham ma'lumot beriladi.
• 3. Ma'ruza. Xavflar, ularning tasnifi. Faoliyat xavfsizligini ta'minlash tamoyillari, uslublari.: Ushbu mavzu xavf-xatar tushunchasi, uning turlari, xavflarni o'rganish usullari, xavfsizlikni ta'minlash tamoyillari va uslublari, xavflarning tasnifi (kelib chiqishi, namoyon bo'lishi, zarari bo'yicha) kabi mavzularni o'z ichiga oladi. Xavf-xatar deganda, odam sog'ligiga bevosita yoki bilvosita zarar etkazadigan ko'ngilsiz hodisalar tushuniladi.
• 4. Ma'ruza. Texnosferada xavfsizlikni ta'minlash vositalari. "Inson - muhit" tizimida inson omili.: Ushbu mavzu texnosfera, uning inson hayoti uchun ahamiyati, texnosferaning rivojlanishi va uning tabiiy muhitga ta'siri, insonning ijtimoiy muhit bilan aloqasi, insonning atrof-muhit komponentlari bilan o'zaro ta'sirini tushuntiradi. Shuningdek, atrof-muhit muhofazasining ekologik asoslari, tabiat va jamiyatning o'zaro munosabatlarida ekologik aspektlar va tabiatni huquqiy muhofaza qilish qonunchiligi kabi masalalar ham yoritilgan.
• 5. Ma'ruza. Hayot faoliyati xavfsizligini ta'minlashning ergonomika asoslari. Faoliyat xavfsizligi psixologiyasi. Hayot faoliyati xavfsizligining iqtisodiy jihatlari.: Bu mavzu ergonomika asoslari va uning inson mehnat faoliyatida ishtiroki, faoliyat xavfsizligi psixologiyasi va hayot faoliyati xavfsizligining iqtisodiy jihatlari haqida ma'lumot beradi. Ergonomika - mehnat jarayonida inson va texnika o'rtasidagi moslikni ta'minlashga qaratilgan fan hisoblanadi.
• 6. Ma'ruza. Hayot faoliyati xavfsizligining huquqiy asoslari, mazmuni. Ishlab chiqarishda faoliyat xavfsizligini ta'minlash bo'yicha qabul qilingan asosiy qonunlar, standartlar, nizomlar, qoidalar va me'yoriy hujjatlar tizimi.: Ushbu mavzu O'zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasida hayot faoliyati xavfsizligini ta'minlashning huquqiy asoslari, shu sohaga oid O'zbekiston Respublikasi qonunlari, vazirlar mahkamasining qarorlari va davlat standartlari haqida ma'lumot beradi. Favqulodda vaziyatlardan muhofaza qilish hamda fuqaro muhofazasining huquqiy asoslari hamda ushbu qonunlarni buzganlik uchun javobgarliklar ham yoritilgan.
• 7. Ma'ruza. Faoliyat xavfsizligi qonun-qoidalarga amal qilinishini nazorat qilish tizimi, qoida va talablarni buzganda tortiladigan javobgarliklar.: Ushbu mavzu O'zbekiston Respublikasida mehnat muhofazasini nazorat qiluvchi tashkilotlar, ishchilarning xavfsiz ish usullari bo'yicha yo'riqnoma va ularni o'tkazish tartiblari, ish joyida o'tkaziladigan yo'riqnomalar, ularni o'tkazishdan oldin bilimlarini tekshirish tartiblari va javobgarliklar haqida ma'lumot beradi.
• 8. Mavzu. Ishlab chiqarishda faoliyat xavfsizligini boshqarish tizimi, xavfsizlikni ta'minlashga oid tadbirlarini rejalashtirish, mablag' bilan ta'minlash.: Ushbu mavzu ishlab chiqarish jarayonlariga qo'yiladigan xavfsizlik talablari, xavfsizlikni ta'minlovchi texnik vositalar, signalizatsiya va mehnat muhofazasiga doir tadbirlarni rejalashtirish va mablag' bilan ta'minlash masalalarini o'z ichiga oladi. Mexanik titrashlar, shovqinlar, ularning turlari va organizmga ta'siri ham tushuntiriladi.