Қорақалпоғистон Республикаси шароитида шўр ювишда сув тежовчи техналогиялар

Ushbu ilmiy ish Qoraqolpoqiston Respublikasi sharoitida sho'r yuvishda suv tejovchi texnalogiyalarni joriy etishga bag'ishlangan. Tadqiqotda Qoraqolpoqistonning tabiiy-iqlim sharoiti, tuproq tarkibi, suv resurslari va sho'r yuvishning ahamiyati tahlil qilingan. Sho'r yuvishning zamonaviy usullari, suvni tejash texnalogiyalari, me'yorlari va muddatlari, hamda 3.9.1-jadval asosida g'o'za hosildorligiga ta'siri ko'rsatilgan.

Asosiy mavzular

Sho'r yuvishda suvdan samarali foydalanish: Sho'r yuvishda suvdan samarali foydalanishdan maqsad sho'rlangan tuproqlar tarkibidagi tuzlarni kam suv sarflab ko'proq yuvish va qishloq xo'jalik ekinlaridan mo'l, sifatli, arzon va kafolatlI hosil olishdir. Buning uchun fer'mer xo'jaliklarida sho'rlanish kartogrammalarini tuzish, sho'rlangan erlarni gidromodul rayonlarga bo'lish, suv ist'emolchilar uyushmalari yoki fermer xo'jaliklari bo'yicha sho'r yuvish rejasini tuzish, suvni o'lchash kabi tadbirllar o'tkazish talab qilinadi.
Tuproqni yuvishga tayyorlash va sho'r yuvish usullari: Sho'r erlarni yuvishga to'g'ri tayyorlanganda kam suv sarflanib ko'proq tuzlar yuviladi. Buning uchun maydonni eski ekin qoldiqlaridan tozalash, eski marza, pishsta, o'q ariqlarni buzib tekislash, organik o'g'itlar solish, shudgorlash, chuqur yumshatish kabi agrotexnik tadbirlarni o'tkazish lozim. Sho'r yuvish ikki usulda amalga oshiriladi: 1. Kam sho'rlangan erlar egatlar orqali; 2. O'rta va kuchli sho'rlangan erlar esa cheklarga bo'linib bostirib yuviladi.
Sho'r yuvishda suv o'lchash: Muvaqqati suv o'lchash tarmoqlari doimiy kanallar va suv o'lchash kartalarini bog'lovchi muhim bo'g'in bo'lib, ularda suv sarfini o'lchash, suvdan foydalanish koeffisientini aniqlash va sug'orish sifatini nazorat qilishda muhim ahamiyatga ega. Muvaqqati tarmoqlarda suv o'lchash uchun ko'chma suv o'lchagichlar (Chipoletti, Tomson) ishlatiladi.
Sho'ri yuvilgan erlarda g'o'zaning o'sishi, rivojlanishi va hosildorligi: Qoraqolpoqiston sharoitida turli iqlim-tuproq sharoitlarida g'o'zaning tuz ta'siriga chidamliligi bo'yicha o'tkazilgan tajribalar shuni ko'rsatdiki, har qanday g'o'za naviga ham tuproq tarkibidagi tuzlarning miqdori sho'rlanish tipiga qarab salbiy ta'sir ko'rsatishi mumkin. Tadqiqot natijalariga ko'ra, sho'ri yuvilgan erlarda paxta hosildorligi 22,6 s/ga ga yetishi va 25-30% suvni tejash mumkinligi aniqlangan.