Fizikaviy kimyo kursi bo‘yicha universitetlarning 2-kurs bakalavrlari uchun seminar mashg‘ulotlaridan uslubiy qo‘llanma

Ushbu uslubiy qoʻllanma fizikaviy kimyo kursining oʻquv dasturi asosida tayyorlangan boʻlib, universitetlarning 5 140500 Kimyo yoʻnalishi 2-kurs bakalavriat talabalari uchun moʻljallangan. Qoʻllanmada fizikaviy kimyo fanining bazaviy tushunchalari, uning boshqa fanlar bilan uzviy bogʻliqligi muxokama qilingan hamda kimyoviy termodinamika bobi boʻyicha seminar mashgʻulotlari bayon etilgan.

Asosiy mavzular

Kirish: Fizikaviy kimyo zamonaviy kimyoning nazariy asosini tashkil etadi. Ilm-fanning rivojlanishi bilan fizikaviy kimyo kursining ahamiyati tobora ortib bormoqda. Ushbu kursning asosiy vazifasi talabalarda fikrlash qobiliyatini rivojlantirish, mazkur fanning zamonaviy holatini chuqur tushunish va olingan nazariy bilimlarni amaliyotga tadbiq qilish koʻnikmalarini hosil qilishga koʻmaklashishdan iboratdir.
1-seminar. Fizikaviy kimyoning asosiy tushunchalari.: Termodinamik sistema moddiy borliqni haqiqiy yoki hayoliy chegara sirt bilan ajratilgan makroskopik qismidir. Termodinamika juda koʻp zarrachalardan iborat boʻlgan sistemalarni oʻrganadi. Alohida molekulalar, atomlar yoki elementar zarrachalar nisbatan kichikdir. Termodinamik sistemani izolyasiyalash uning boshqa qismidan oʻzaro taʼsirni cheklashdir.
2-seminar. Termodinamikaning matematik apparati: Ideal gaz holat tenglamasining differensial koʻrinishi va termik koeffisientlar.: Sistemaning barcha termodinamik parametrlari oʻzaro bogʻlanishni tavsiflovchi bogʻlanishlar mavjud. Ularni tavsiflashda boshlangʻich va yakuniy holatlar, shuningdek, ularni bogʻlaydigan differensiallar koʻrib chiqiladi. Ideal gaz holat tenglamasining differensial koʻrinishi va termik koeffisientlar aniqlanadi.
3-seminar. Termodinamikaning birinchi qonuni: Turli jarayonlarda bajarilgan ish, issiqlik va ichki energiya orasidagi bogʻlanishlarni taxlil qilish. Termodinamik sistemaning energetik balansinituzish.: Termodinamikaning birinchi qonuni ichki energiya, ish va issiqlik orasidagi oʻzaro bogʻlanishni oʻrnatadi. Ichki energiya holat funksiyasi boʻlib, uning oʻzgarishi jarayonning yoʻliga bogʻliq boʻlmasdan, sistemaning boshlangʻich va oxirgi holatlariga bogʻliqdir. Sistema olgan issiqlik va bajargan ishi hisobga olinadi.
4-seminar. Gess va Kirxgoff qonunlari: Termodinamik ma'lumotlar jadvallari bilan tanishish. Kimyoviy reaksiyaning issiqlik effektini xisoblash va unga temperatura ta'sirini o'rganish.: Gess qonuni termodinamika 1-qonunining matematik mahsulidir. Gess qonunining ikkita taklifi bor: kimyoviy reaksiyaning issiqlik effekti dastlabki va oxirgi moddalar holati bilan bog'liq boʻlib, reaksiya olib borilgan yo'lga bog'liq emas. Izoxorik va izobarik jarayonlarda ham issiqlik effektlari bir xil boʻladi.
5-seminar. Termodinamikaning ikkinchi qonuni: Entropiya tushunchasining taxlili. Entropiyaning turli jarayonlarda o'zgarishi va sistemaning tartibsizlik darajasibilan bog'liqligi haqidagi tasavvurlarni faollashtirish. Sistemada kimyoviyta'sirlar natijasidagi entropiya o'zgarishlarini xisoblash.: Termodinamikaning ikkinchi qonuni energiyaning saqlanish qonunidan keyingi fundamental qonundir. Uning asosida entropiya tushunchasi yotadi. Entropiya sistemaning tartibsizligini ifodalaydi. Klauzius entropiya tushunchasini kiritgan va uni "Karno sikli" bilan bog'lagan.
6-seminar. Termodinamik potensiallar va xarakteristik funksiyalar: Termodinamikaning birinchi va ikkinchi qonunlaridan hamda xarakteristik funksiyalar o'zgarishini belgilab beruvchi asosiy tenglamalardan kelib chiqadigan tenglamalarni nazariy ko'rib chiqishdan xosil bo'ladigan usullari bilan tanishish.: Termodinamik potensiallar (Gelm-gols, Geymholtz, Gibss energiyalari) tizimning holati va oʻzgarishini tavsiflash uchun ishlatiladi. Ularning yordamida tizimdagi har qanday jarayonning yoʻnalishini va muvozanat holatini aniqlash mumkin.
7-seminar. Kimyoviy muvozanat termodinamikasi. Muvozanat konstantalarini hisoblash usullari: Temkin-Shvarsman usuli bo'yicha va Gibbs energiyasining funksiyasidan foydalanib muvozanat konstantalarini hisoblash.: Kimyoviy muvozanat sharoitida reaksiya tenglamalari va muvozanat konstantalarini hisoblashda termodinamik funksiyalar muhim rol oʻynaydi. Kimyoviy potensial va muvozanat konstantasi orasidagi bogʻliqlik Vant-Goff tenglamasi orqali ifodalanadi.
“Kimyoviy termodinamika” bobini o'zlashtirilganlik darajasini tekshirish uchun savollar: Bobni oʻzlashtirishni tekshirish uchun savollar keltirilgan.
Adabiyotlar.: Fizikaviy kimyo boʻyicha foydalanilgan adabiyotlar keltirilgan.
Ilovalar.: Fizikaviy kimyo mashgʻulotlari uchun kerakli jadvallar va maʼlumotlar keltirilgan.