Mikrobiologiya va virusologiya

Ushbu kitob mikrobiologiya va virusologiya fanidan laboratoriya mashg'ulotlari uchun qo'llanma bo'lib, unda mikrobiologiya va virusologiya fani preparatlar tayyorlash usullari, mikroskopning tuzilishi, mikroorganizmlarning morfologiyasi, fiziologiyasi, sistematikasi, ko'payishi, rivojlanishi va ularning tabiatda tarqalishi o'rganiladi. Kitobda zamonaviy pedagogik texnologiyalar va asbob-uskunalardan foydalangan holda mustaqil laboratoriya mashg'ulotlarini o'tkazish uchun zarur bo'lgan ma'lumotlar, yo'riqnomalar, tajribalar va nazariy bilimlarni mustahkamlashga qaratilgan tavsiyalar berilgan. Uslubiy qo'llanma bakalavriyat talabalari uchun mo'ljallangan.

Asosiy mavzular

Kirish: O‘zbekiston Respublikasining «Kadrlar tayyorlash milliy dasturi» va «Ta’lim to`risida»gi qonunlari, mikrobiologiya va virusologiya fanining ahamiyati, ushbu fan bo`yicha nazariy va amaliy mashg`ulotlarni o`tkazishning zarurati va qo`llanmaning mazmuni.
Mikroorganizimlarning umumiy tavsifi: Mikroorganizmlarning morfologik, fiziologik va biokimyoviy xususiyatlari, ularning prokaritlar va eukariotlarga ajralishi, prokariotlar va ularning tuzilishi.
Mikroskopning tuzilishi: Mikroskopning mexanik va optik qismlari, ularning ishlash prinsiplari, obyektiv va okulyarlar, kattalashtirish imkoniyati va ko`rsatish imkoniyati.
Mikrobiologik laboratoriyada ishlash qoidalari. Laboratoriyada texnika xavfsizligi: Ish joyini tozalash, tartibni saqlash, tinchlikni ta'minlash, kimyoviy ishlar bajarishda xavfsizlik qoidalari, ish jarayonida rioya qilinishi kerak bo'lgan talablar.
1-mashg’ulot. Immersion ob`yektiv yordamida mikroorganizimlarning turli shakllarini o`rganish: Mikroskopdan foydalanish, immersion moyining ahamiyati, turli mikroorganizmlarning shakllari va ularni ko`rish usullari.
2–mashg’ulot. Mikroorganizimlardan mikroskopik preparatlar tayyorlash usullari: Mikroorganizmlarni o`rganish uchun tayyorlanadigan «Osma tomchili» va «Ezma tomchili» preparatlar, ularni tayyorlash usullari.
3-mashg’ulot. Mikroorganizimlarning o`lchamini va turli xil morfologik tuzilishini aniqlash: Mikroskop yordamida mikroorganizmlarning o`lchamini va tuzilishini aniqlash usullari, okulyar va obyektiv mikrometrlardan foydalanish.
4- mashg’ulot. Mikroorganizimlarni fiksatsiyalangan va bo`yalgan holda tekshirish: Mikroorganizmlarni fiksatsiyalash (quritish va ishlov berish) va bo`yash usullari, turli bo`yoqlardan foydalanish.
5-mashg’ulot. Bakteriyalarni gramm usulida bo`yash: Gramm usulining mohiyati, uni qo`llash bosqichlari, grammusbat va grammanfiy bakteriyalarni aniqlash.
6- mashg’ulot. Sporalarni bo’yash: Bakteriyalarning sporalari, ularning hosil bo`lishi, Zlatogorov usuli bo`yicha sporani bo`yash.
7-mashg’ulot. Mikroorganizmlarni o’stirish uchun oziqali muhit tayyorlash. oziqali muhitga havodan mikroorganizmlarni ekish: Mikroorganizmlarni oziqalantirish uchun zarur bo`lgan turli xil oziqa muhitlarini tayyorlash va ularga havodan mikroorganizmlarni ekish usullari.
8 -mashg’ulot. Havodan ekilgan mikroorganizmlarning koloniyasiga qarab ularning miqdorini hisoblash va tasvirlash . toza kulturani ajratish: Havodagi mikroorganizmlarning sonini aniqlash va ularning koloniyalarini hisoblash, toza kulturani ajratish usullari.
9- mashg’ulot. Tuproq tarkibidagi mikroorganizmlar sonini aniqlash: Tuproqning mikrobiologik faolligini aniqlash, mikroorganizmlar sonini aniqlash usullari, sanitar-ko`rsatkichli mikroorganizmlar.
10-mashg’ulot. Suvdagi mikroblar sonini aniqlash: Suvning sanitariya-bakteriologik holatini aniqlash, suvni tozalash va undagi mikroorganizmlar sonini aniqlash usullari.
11 -mashg’ulot. Spirtli bijg’ish va uning qo’zg’atuvchisini o’rganish: Spirtli bijg’ish jarayoni, uning mohiyati, qo’zg’atuvchi mikroorganizmlar (achitqilar) va ularning tuzilishi.
12- mashg’ulot. Sut kislotali bijg’ish va uning qo’zg’tuvchilarini o’rganish: Sut kislotali bijg’ish jarayoni, uning mohiyati, qo’zg’atuvchi mikroorganizmlar (sut kislotali bakteriyalar) va ularning tuzilishi.
13- mashg’ulot. Moy kislotali bijg’ish va uning qo’zg’tuvchilarini o’rganish: Moy kislotali bijg’ish jarayoni, uning mohiyati, qo’zg’atuvchi mikroorganizmlar (moy kislotali bakteriyalar) va ularning tuzilishi.
14 - mashg’ulot. Pektinli bijg’ituvchi bakteriyalar: Pektinli bijg’ish jarayoni, uning mohiyati, qo’zg’atuvchi mikroorganizmlar (pektinni parchalovchi bakteriyalar) va ularning tuzilishi.
15 - mashg’ulot. Sellyulozali bijg’ishi va uning qo’zg’tuvchilarini o’rganish bakteriyalar: Sellyulozali bijg’ish jarayoni, uning mohiyati, qo’zg’atuvchi mikroorganizmlar (sellyulozani parchalovchi bakteriyalar) va ularning tuzilishi.
16 -mashg’ulot. Azotni o’zlashtiruvchi simbioz yashovchi azotofiksatorlar.(tuganak bakteriyalar): Azotni o’zlashtiruvchi mikroorganizmlar, tuganak bakteriyalar, ularning biologik xususiyatlari va tuzilishi.
16 -mashg’ulot. Azotni o’zlashtiruvchi mikroorganizmlar. Erkin holda yashovchi azotofiksatorlar: Erkin holda yashovchi azotofiksatorlar (azotobakterlar), ularning biologik xususiyatlari va tuzilishi.
Patogen mikroorganizimlar (bakteriyalar va zamburuglar): Odamlarda, hayvonlarda va o`simliklarda kasallik qo`zg`atuvchi patogen bakteriyalar va zamburug`lar, ularning turlari, kasallik qo`zg`atish mexanizmlari.
Viruslar: Viruslarning tuzilishi, ko`payish sikli, kasallik qo`zg`atish mexanizmi, antigetik xususiyatlari.
Oitv/ oits: OITV (orttirilgan immunitet tanqisligi sindromi) virusi, OITS kasalligi, uning yuqish yo`llari va profilaktikasi.
Gripp viruslari: Gripp viruslarining morfologiyasi, antigetik xususiyatlari, ko`payish sikli, kasallik qo`zg`atish mexanizmi.
Laboratoriya mashg’ulotlarini ishlanmalari, ularni o’tkazish va qo”llash bo’yicha uslubiy tavsiyalar: Sterillash usullari, avtoklavda ishlash, laboratoriya xonalarini jihozlash, ish jarayonida qo`llaniladigan qoidalar va xavfsizlik choralari.
Foydalaniladigan darslik va o’quv qo’llanmalar ro’yxati: Kitobdan foydalanish uchun tavsiya etilgan asosiy va qo`shimcha darsliklar va internet resurslari ro`yxati.