“Мусиқа элементар назарияси” фанидан “интерваллар” мавзусини ўқитиш бўйича ўқув-услубий қўлланма
Ushbu kitob musiqiy ta'lim yo'nalishidagi talabalar uchun mo'ljallangan bo'lib, "Musiqa elementar nazariyasi" fanining "Intervallar" mavzusini o'qitishga bag'ishlangan. Qo'llanma intervallarni o'rgatishning yangi, noan'anaviy usullarini, pedagogik texnologiyalarni, xususan, intervallar taxtachasidan foydalanishni o'z ichiga oladi. Kitobda intervallarning turlari, son va sifat miqdorlari, oddiy va diatonik intervallar, orttirilgan va kamaytirilgan intervallar, intervallarning aylanishi, tarkibli intervallar, ohangdosh va noohangdosh intervallar kabi mavzular batafsil yoritilgan. Qo'llanma talabalarning mustaqil fikrlash, eslab qolish qobiliyatlarini rivojlantirishga, dars jarayonida ularning faolligini oshirishga qaratilgan.
Asosiy mavzular
- Intervallar: Intervallar tushunchasi, ularning asosiy va cho'qqi qismlari, garomonik va melodik intervallar, asosiy intervallar (prima, sekund, tersiya, kvarta, kvinta, seksta, septima, oktava) haqida ma'lumot beriladi.
- Intervallarning son va sifat miqdori. Oddiy intervallar. Diatonik intervallar.: Intervallarning soni (bosqichlar soni) va sifati (kichik, katta, sof, orttirilgan, kamaytirilgan) haqida tushuncha beriladi. Intervallarning turlari (sof prima, katta/kichik sekund, katta/kichik tersiya, sof kvarta va h.k.) ko'rib chiqiladi.
- Oʻrttirilgan va kamaytirilgan (xromatik) intervallar. Intervallarning engarmonik tengligi: Xromatik intervallar (yarim ton ko'tarilgan yoki pasaytirilgan) va ularning diatonik intervallarga engarmonik tengligi tushuntiriladi. Oʻrttirilgan va kamaytirilgan intervallar hosil boʻlish usullari koʻrsatiladi.
- Intervallarning aylanishi: Intervallarni aylantirish qoidalari (oktava orqali yuqoriga ko'tarish yoki pastga tushirish) tushuntiriladi. Aylantirish natijasida yangi intervallar hosil bo'lishi va ularning raqamli nisbati ko'rib chiqiladi.
- Tarkibli intervallar: Oktavadan keng bo'lgan intervallar (nona, desima, undetsima, duodetsima va h.k.) ta'rifi beriladi. Ularning hosil bo'lish usullari (oddiy intervallarga oktava qo'shish orqali) tushuntiriladi.
- Ohangdosh (konsosans) va noohangdosh (dissosans) intervallar: Intervallarning eshitilishiga ko'ra tasnifi (ohangdosh va noohangdosh). Ohangdosh (yoqimli) va noohangdosh (keskin) intervallarning xususiyatlari va misollari keltiriladi.