Bosim ostida quyish usuli bilan “troynik ” ishlab chiqarish bo’limi loyihasi.(Ishlab chiqarish quvvati 3240000d/y)

Ushbu hujjat Oʻzbekiston Respublikasi Oliy va Oʻrta Maxsus Taʼlim Vazirligi Toshkent Kimyo-Texnologiya Instituti "Yuqori Molekulali Birikmalar va Plastmassalar Texnologiyasi" kafedrasida tayyorlangan "Malakaviy Bitiruv Ishi" uchun mo'ljallangan bo'lib, unda "Bosim ostida quyish usuli bilan 'troynik' ishlab chiqarish bo'limi loyihasi" mavzusi yoritilgan. Ishlab chiqarish quvvatti 3240000 dona/yil.

Asosiy mavzular

KIRISH: Ushbu bo'limda O'zbekistonning istiqlolga erishgandan so'ng ijtimoiy-iqtisodiy o'zgarishlar, jahon hamjamiyatining O'zbekistonga bo'lgan hurmati, milliy iqtisodiyotning rivojlanishi, polimerlar haqida umumiy ma'lumotlar va ularni qayta ishlash texnologiyalarining ahamiyati haqida so'z boradi. Xususan, polimerlarni qayta ishlashda yarim avtomat va avtomatlashgan liniyalarni qo'llash, mikroprotsessorli texnika va sanoat robotlarini keng qo'llashning bugungi kun talabi ekanligi ta'kidlanadi. Prezidentimizning qishloqlarni rivojlantirishga qaratilgan siyosati va ushbu sohadagi muhim vazifalar ham bayon etiladi.
Loyihalash mazmuni va tanlab olingan ishlab chiqarish usulini asoslash: Ushbu bo'limda polimerlarni qayta ishlab buyumlar olishda qo'llaniladigan asosiy xom-ashyo polietilen hisoblanadi. Polietilen esa etilendan polimerlash yo'li bilan olinadi. Polietilenning keng tarqalganligi, arzonligi va uni qayta ishlashning osonligi uni dunyo bo'yicha ishlab chiqarilayotgan sintetik polimerlar orasida birinchi oʻringa chiqishiga sabab bo'lganligi aytiladi. Bosim ostida quyish usuli esa boshqa usullarga qaraganda qulay va sifatli mahsulotlar olish uchun moʻljallanganligi ta'kidlanadi.
Loyihalanayotgan texnologik jarayonning nazariy kimyoviy, fizikaviy-kimyoviy, texnologik asoslari: Ushbu bo'limda termoplastlardan bosim ostida quyish usuli bilan buyum olish texnologiyasi yoritilgan. Jumladan, intruziya va injeksiya rejimlarida suyuqlanma qolipga uzatilishi va qotishi jarayonlari tushuntirilgan. Bosim ostida quyish jarayonining davriy bosqichlari, jumladan, xom-ashyoni quyish mashinasiga yuklash, plastikatsiya, qolipni jipslashishi, suyuqlanma bilan to'ldirish, bosim ostida ushlab turish, bosimsiz ushlab turish, qolipni ochilishi va buyumni olish kabi bosqichlar batafsil bayon etilgan.
Ishlab chiqarish chiqindilari va ulardan foydalanish yo'llari: Ushbu bo'limda bosim ostida quyish jarayonida hosil bo'ladigan qaytar va qaytmas chiqindilar, ularning turlari va ularni qayta ishlash yo'llari haqida so'z boradi. Xususan, maydalangan chiqindilarni granulalash va ulardan yangi mahsulotlar tayyorlashda foydalanish imkoniyatlari ko'rsatib o'tilgan. Bu chiqindilarni qayta ishlash orqali mahsulot tannarxini kamaytirish va tabiatga yetkaziladigan zararni qisqartirish mumkinligi ta'kidlanadi.
Texnologik jarayon tasnifi: Ushbu bo'limda bosim ostida quyish usulining texnologik jihatlari, jumladan, polimerning qolipga uzatilishi, shakllanishi va qotishi jarayonlari batafsil tushuntirilgan. Bosim ostida quyish mashinasining asosiy klassifikatsiya parametrlariga, ya'ni quvvati yoki yuboriladigan hajmi va ularning birligi haqida ma'lumot berilgan. Shuningdek, texnologik jarayonning asosiy parametrlariga (suyuqlanma harorati, qolip harorati, quyish bosimi va boshqalar) ta'sir etuvchi omillar ham ko'rsatilgan.
Moddiy balans: Ushbu bo'limda "o'lchov idishi" mahsulotini ishlab chiqarish uchun zarur bo'lgan xom-ashyo (ABS va pigment) sarfi va ularning yo'qotilish hisob-kitoblari keltirilgan. Shuningdek, ishlab chiqarish jarayonining turli bosqichlarida yuzaga keladigan yo'qotishlar ham hisoblab chiqilgan.
Issiqlik balansi: Ushbu bo'limda bosim ostida quyish mashinalarining injeksion silindri va qolipning issiqlik balansi hisob-kitoblari keltirilgan. Mashina silindrining isitkichlari quvvati, polimerni qizdirish uchun talab etiladigan quvvat, silindr yuzasidan atrof-muhitga yo'qotiladigan issiqlik quvvati hamda sovutish uchun sarflanuvchi quvvat hisob-kitoblari berilgan.
Asosiy dastgohning mexanik hisobi: Ushbu bo'limda shnekning mexanik hisobi, uning diametri va ishchi uzunligini aniqlash uchun formulalar keltirilgan. Shnek diametrining, yuklanishining va me'yoriy hajmining hisob-kitoblari berilgan.
Iqtisodiy qism: Ushbu bo'limda ishlab chiqarish dasturi, mahsulot tannarxining kalkulyatsiyasi, foyda, rentabellik ko'rsatkichlari va mahsulotning erkin sotish bahosi hisob-kitoblari keltirilgan. Ushbu hisob-kitoblar mahsulotning iqtisodiy samaradorligini baholashga yordam beradi.
Avtomatlashtirish: Ushbu bo'limda ishlab chiqarish jarayonlarini avtomatlashtirishning ahamiyati, uning asosiy omillari, texnika taraqqiyoti va aholi turmush farovonligini oshirishdagi roli haqida so'z boradi. Avtomatlashtirish tizimini loyihalash va boshqarish jarayonlari, jumladan, PID rostlagichi va MATLAB dasturi yordamida model tuzish va optimal boshqarishni aniqlash mexanizmlari ko'rsatilgan.
Mehnat muhofazasi: Ushbu bo'limda mehnatni muhofaza qilishning asosiy vazifalari, korxonada sog'lom mehnat sharoitini ta'minlash omillari, baxtsiz hodisalarning oldini olish choralari, xavfsizlik tadbirlari va umumiy xavfsizlik talablari haqida ma'lumot berilgan. Korxonada ishlatiladigan uskunalar, jihozlar va moslamalarning xavfsizligi, zararli moddalar va gazlardan himoyalanish choralari ham yoritilgan.
Fuqaro muhofazasi: Ushbu bo'limda O'zbekiston Respublikasining Favqulodda vaziyatlar vazirligini tashkil etish va uning asosiy vazifalari, fuqaro muhofazasi bo'yicha qabul qilingan qonunlar va ularning ahamiyati haqida so'z boradi. Korxonada favqulodda vaziyatlar (texnogen, tabiiy va ekologik)ning oldini olish va ularning oqibatlarini kamaytirish bo'yicha amalga oshirilayotgan chora-tadbirlar va fuqaro muhofazasi tuzilmasi haqida ma'lumot berilgan.
Texnika xavfsizligi: Ushbu bo'limda bosim ostida quyish mashinasini ishlatishda texnika xavfsizligi qoidalari, ishchi va xodimlar uchun yaratilgan sharoitlar, ularning mehnat faoliyatini yanada oshirish uchun qo'llaniladigan uskunalar va ularning xavfsizligi bo'yicha qo'shimcha ma'lumotlar berilgan. Jumladan, qolipni artish va moylash, issiq sopolni tozalash nazorati, himoyalovchi chegaralarni tekshirish kabi xavfsizlik talablari ta'kidlangan.
Ekologik qism: Ushbu bo'limda ekologik xavfsizlik va atrof-muhitni muhofaza qilish muammosi, tabiat va inson o'zaro munosabatlarining ahamiyati, ekologik falokatlar va ularning oldini olish choralari haqida so'z boradi. Shuningdek, sanoat korxonalari tomonidan atmosfera va suvga tashlanadigan chiqindilarni tozalash usullari va bu jarayonlarning iqtisodiy va ekologik ahamiyati ham yoritilgan.
Foydalanilgan adabiyotlar: Ushbu bo'limda ishni bajarish jarayonida foydalanilgan ilmiy adabiyotlar, darsliklar, o'quv qo'llanmalar va internet materiallari ro'yxati keltirilgan.