Саримсоқ селекцияси учун бошланғич манба яратиш ва уруғчилик технологиясини такомиллаштириш

Ushbu avtoreferat Salolov Bokhodir Salomovichning Toshkent Davlat Agrar Universiteti huzuridagi ilmiy kengash tomonidan berilgan "SABZAVOT, POLIZ EKINLARI VA KARTOШKAChILIK ILMIY-TADQIQOT INSTITUTI" nomli ilmiy tadqiqot institutida tayyorlangan falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi mavzusi bo'yicha tayyorlangan qisqacha mazmuni hisoblanadi. Avtoreferatda sarimsoq selektsiyasi uchun boshlang'ich manba yaratish va urug'chilik texnologiyasini takomillashtirish mavzusida olib borilgan tadqiqotlar natijalari, ularning ilmiy va amaliy ahamiyati, hamda xulosalari keltirilgan.

Asosiy mavzular

• Mavzuning dolzarbligi va zarurati: Mavzu dolzarbligi va zarurati qismida jahonda va O'zbekistonda sarimsoq yetishtirishning hajmi, dunyo bo'yicha hosildorlik, asosiy yetishtiruvchi davlatlar haqida ma'lumot berilgan. Shuningdek, O'zbekistonning qishloq xo'jaligini rivojlantirishga oid davlat strategiyasi hamda boshqa me'yoriy-huquqiy hujjatlar bilan bog'liqligi yoritilgan.
• Tadqiqotning O'zbekiston Respublikasi fan va texnologiyalarining ustuvor yo'nalishlariga mosligi: Tadqiqot O'zbekiston Respublikasi fan va texnologiyalarining "Qishloq xo'jaligi, biotexnologiya, ekologiya va atrof muhit muhofazasi" ustuvor yo'nalishi doirasida bajarilganligi ta'kidlangan.
• Muammoning o'rganilganlik darajasi: Mavzu bo'yicha jahonda va respublikada olib borilgan tadqiqotlar ko'rib chiqilib, sarimsoq selektsiyasi va urug'chilik texnologiyalarini takomillashtirish borasidagi ilmiy ishlarning mavjudligi, lekin ba'zi jihatlar bo'yicha tadqiqotlar davom ettirilishi kerakligi ko'rsatilgan.
• Tadqiqotning ob'ekti va predmeti: Tadqiqot ob'ekti sifatida sarimsoq (Allium sativum L.)ning 27 nav namunasi, 400 dan ortiq klonlari, shuningdek, "Yuzhno-Fioletoviy" va "Chidamli" navlari, ularning o'simliklari, piyozboshlari va piyozchalari xizmat qilgan. Tadqiqot predmeti esa sarimsoq nav namunalarining xo'jalik-biologik xususiyatlarini o'rganish, istiqbolli navlar va klonlarni ajratish, yangi navlar yaratish va ularning urug'chiligi bilan bog'liq tadqiqotlar hisoblanadi.
• Tadqiqot usullari: Tadqiqotlar dala va laboratoriya sharoitida tegishli uslubiy qo'llanmalar asosida olib borilgan. Natijalarni statistik tahlil qilishda zamonaviy dasturlardan foydalanilgan.
• Tadqiqotning ilmiy yangiligi: O'zbekiston sharoitida "rocambole" (Allium scorodoprasum L.) yangi sabzavot ekini bo'yicha xo'jalik-biologik belgilarining o'rganilishi, sarimsoqning istiqbolli nav namunalarini ajratish, yangi navlar yaratish, urug'chilik texnologiyasini takomillashtirish va "Chidamli" nomli yangi nav yaratilishi tadqiqotning ilmiy yangiliklari hisoblanadi.
• Tadqiqotning amaliy natijalari: Olingan natijalar asosida seleksiya ishlari uchun istiqbolli manba yaratilgan, yangi "Chidamli" navi yaratilib, davlat reyestriga kiritilgan, shuningdek, K-89 va K-96 kabi istiqbolli klonlar aniqlangan. Sarimsoq urug'chiligida ekish muddatlari va sxemalarini takomillashtirish bo'yicha tavsiyalar ishlab chiqilgan.
• Tadqiqot natijalarining ishontirliligi: Tadqiqot natijalarining ishontirliligi tajribalarning har yili tekshirilganligi, ilmiy hisobotlarning muhokama qilinganligi, olingan natijalarning ishlab chiqarishga tatbiq etilganligi va respublika hamda xalqaro ilmiy-amaliy anjumanlarda muhokama qilinganligi bilan asoslanadi.
• Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi: Sarimsoqning "Chidamli" navi 2015 yildan boshlab davlat reyestriga kiritilgan va uni ekish Surxondaryo viloyatida keng yo'lga qo'yilgan. Shuningdek, sarimsoqni ekish sxemalari va muddatlari bo'yicha tavsiyalar amaliyotga joriy etilgan.
• Xulosalar: Xulosalar qismida tadqiqot natijalari bo'yicha aniqlangan eng muhim ilmiy va amaliy xulosalar keltirilgan. Jumladan, istiqbolli navlar aniqlangan, "Chidamli" navining afzalliklari ko'rsatilgan, "rocambole" yangi sabzavot ekini o'rganilgan, istiqbolli klonlar ajratilgan va ularning urug'chiligi bo'yicha tavsiyalar berilgan.