Чирчиқ суви сифатининг ўзгариш динамикасини кондуктометрия методида баҳолаш (минерализация мисолида)
Ushbu maqola Чирчиқ дарёси сувининг минерализацияси ва унинг ўзгариш динамикасини анъанавий ва кондуктометрик методлар асосида ўрганишга бағишланган. Тадқиқотда Чирчиқ дарёси сувининг кимёвий таркиби, антропоген таъсирлар натижасида унга етиб келаётган ифлосланишлар ва уларнинг сув сифатига таъсири кондуктометрия методи ёрдамида аниқланган. Мақолада дарёнинг гидрологик хусусиятлари, минерализациянинг ойлар бўйича ўзгариши (2013-2014 йиллар учун график таҳлили) ва сувнинг умумий қаттиқлигини баҳолаш каби масалалар ҳам кўриб чиқилган. Ушбу тадқиқот натижасида сув сифатини назорат қилиш ва унинг ифлосланишининг олдини олиш бўйича илмий асосланган тавсиялар ишлаб чиқилган.
Asosiy mavzular
- Чирчиқ дарёси сувининг минерализацияси динамикаси: Ушбу мавзуда Чирчиқ дарёси сувининг минерал моддалар миқдорининг йил ичида (2013 ва 2014 йиллар) қандай ўзгарганлиги, яъни ойлар бўйича ўртача кўрсаткичлар график орқали таҳлил қилинган. Маълумотларга кўра, 2013 йилда сув минерализацияси январь ойида энг юқори, май-сентябрь ойларида эса паст бўлган. 2014 йилда эса сентябрь ойида энг юқори, июнь ойида энг паст кўрсаткич кузатилган.
- Кондуктометрия методи ва унинг афзалликлари: Мақолада сув сифатини аниқлашда кондуктометрия методининг қўлланилиши ва унинг афзалликлари ҳақида сўз юритилган. Кондуктометрия сувнинг электр ўтказувчанлигини ўлчаш орқали минерализациясини аниқлаш имконини беради. Бу усул жуда кам вақт сарфлаб, осон ва самарали усул эканлиги таъкидланган.
- Сувнинг қаттиқлиги ва кимёвий таркиби: Мазкур қисмда сувнинг қаттиқлигини баҳолаш муҳимлиги, бу қаттиқликнинг Са ва Mg ионларига боғлиқлиги ва унинг уч тури (умумий, вақтинчалик, доимий) ҳақида маълумот берилган. Шунингдек, сувнинг асосий массасини водород ва кислород ташкил қилиши, унинг кимёвий турини эса турли ионлар (Cl-, SO42-, HCO3-, CO2, Na+, Ca2+, Mg2+) белгилаши айтилган.
- Сувларни минерализацияси бўйича таснифлаш: Мақолада О.А.Алёкин томонидан табиий сувларни минерализациясига қараб беш синфга бўлиш таснифи келтирилган. Бу таснифда сувлар ўта чучук, чучук, шўрроқ, кучли шурроқ, шўр ва номокоп сувлар сифатида ажратилади ва ҳар бир синфнинг қуруқ чўкма миқдори (г/л) кўрсаткичлари берилган.