Alisher Navoiy nasos stansiyasini mikrokontroller yordamida boshqarish
Ushbu diplom ishi Buxoro viloyatidagi "Alisher Navoiy" nasos stansiyasini suv sarfini avtomatlashtirilgan rostlash tizimini ishlab chiqishga bag'ishlangan. Ishda nasos stansiyasining texnik xarakteristikalari, zamonaviy datchiklar, avtomatik boshqarish sxemalari va ularning iqtisodiy samaradorligi hisob-kitobi, shuningdek mikrokontroller yordamida boshqarish masalasi ko'rib chiqilgan. Natijada, tizimning barqaror ishlashini ta'minlash uchun zarur bo'lgan nazariy va amaliy tavsiyalar berilgan.
Asosiy mavzular
- Kirish: O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2014-yil 24-fevraldagi qarori ijrosini ta'minlash maqsadida Buxoro viloyatida sug'oriladigan yerlarning meliorativ holatini yaxshilash va suv resurslaridan oqilona foydalanish bo'yicha chora-tadbirlar ishlab chiqilgan. Viloyatning sug'oriladigan maydonlari, suv ta'minoti muammolari va suvni tejaydigan texnologiyalarni joriy etish zarurati ko'rib chiqilgan. Suv resurslarini boshqarishning murakkablashib borayotganligi va samarali boshqarish variantlarini tanlash talab etilayotganligi ta'kidlangan.
- Nasos stansiyasining texnologik jarayon sxemasi va tasnifi: "Alisher Navoiy" nasos stansiyasi Buxoro tumanidagi Fayzulla Allayev hududida joylashgan. Stansiya 27200 ga maydonni sug'oradi. U suv keltirish kanali, avankamera, suv qabul qigich, nasos stansiya binosi, bosim quvurlar tizimi va boshqa inshootlardan tarkib topgan. Loyihaviy suv uzatishi 42,0 m3/sek, geometrik suv ko'tarish balandligi 20,0 m. Stansiyada 12 ta 48-Д-22 nasos agregati o'rnatilgan bo'lib, 3 tasi zaxirada turadi. Avankamera suv bilan to'ldiriladi va vakuum nasos yordamida nasos kameralari suvga to'ldirilib, nasos ishga tushiriladi. Nasos agregatlarining texnik parametrlari (markasi, soni, ishlab chiqarilgan vaqti, samarali suv sarfi, ish g'ildiragi diametri, valining aylanishlari soni, quvvati, foydali ish koeffitsiyenti, elektro dvigatel markasi va parametrlari) keltirilgan.
- Nasos stansiyasini avtomatlashtirish: Nasos stansiyalari belgilangan ish rejimlari asosida avtomatlashtiriladi. Ko'p hollarda stansiyalarni ishini qayta ishga tushirish, rezervni qo'shish va boshqa vazifalar avtomatik ravishda amalga oshiriladi. Avtomatlashtirish tizimi mikrokontroller yordamida boshqariladi. Sarf o'lchagichlar suv miqdorini o'lchaydi. Bosim o'lchash asboblari suvning bosimini nazorat qiladi. Sath o'lchagich suv sathini nazorat qiladi. Haroratni nazorat qilish uchun harorat datchigi ishlatiladi. Signalizatsiya tizimi nosozliklar va xavfli holatlar haqida xodimlarni ogohlantiradi.
- Mikrokontroller va nazorat o'lchov asboblarini tanlash va asoslash: Mikroprotsessorli kontrollerlar (MP) o'lchov kattaliklarini matematik qayta ishlov o'tkazishga qodir. Ular o'lchagich qurilmalarini "intellektual" qurilmalarga aylantiradi. MP ning vazifalari jumladan, avtomatik ravishda chegaralarni belgilash, xatoliklarni tuzatish, signallarni qabul qilish va boshqarishni amalga oshirish kiradi. Ishlab chiqarishda Beckhoff CX1020 mikrokontrolleri keng qo'llaniladi. Ushbu mikrokontrollerning texnik xarakteristikalari (protsessori, xotirasi, interfeyslari, dasturlash tili va boshqalar) keltirilgan.
- Nasos agregatini avtomatik boshqarishning matematik modelini ishlab chiqish: Nasos stansiyasi suv sathini avtomatik rostlash tizimini matematik modelini ishlab chiqish ko'rib chiqilgan. Bunda suv sathining rostlanishi, dvigatel aylanishlarining soni va boshqa omillar hisobga olingan. Sistema uchun uzatish funksiyalari va AFXlar hisoblangan. Modellashtirish natijalari asosida tizimning barqaror ishlashi tahlil qilingan.
- Mehnatni muhofaza qilish: Mehnatni muhofaza qilish O'zbekistonning asosiy ijtimoiy vazifalaridan biri hisoblanadi. U ishlab chiqarishda baxtsiz hodisalarning oldini olish, mehnat sharoitini yaxshilash va xavfsizlikni ta'minlashga qaratilgan. Nasos stansiyalarida xavfsizlik qoidalari (yong'in xavfsizligi, elektr xavfsizligi, mexanik xavfsizlik va boshqalar) va ishchilarning malakasi hamda texnik ta'minotiga oid talablar belgilangan.