“Bozor” romanida davr voqeligining badiiy talqini
Ushbu maqolada Xurshid Doʻstmuhammadning “Bozor” romani real davr muammolarini yoritishda afsona va rivoyatlardan foydalanganligi, сюжет тўқимасига композицион жиҳатдан уйғунлаштириб юборилиши масалалари таҳлил қилинади. Jumladan, mualliflar real dunyo muammolarini oʻziga xos badiiy uslub bilan ochib berish, shaxsning maʼnaviy izlanishlari, milliy oʻzlikni anglash jarayonini ilohiy tafakkur bilan bogʻlab, badiiy jihatdan yuksak asar yaratish usullarini koʻrsatib bergan. Roman kompozitsiyasi, qahramonlar ruhiyati, ularning ichki dunyosi, maʼnaviy qadriyatlarga intilishi, shuningdek, ilohiy manbalardan olingan hikmatlarning asar mazmuniga singdirilishi kabi jihatlar atroflicha oʻrganiladi. Xulosa qilib aytganda, asarda millatning oʻziga xos tafakkuri, urf-odatlari, maʼnaviy qadriyatlari, shaxsning ijtimoiy va maʼnaviy yuksalishi kabi dolzarb masalalar oʻz ifodasini topgan.
Asosiy mavzular
- Davr muammolarining badiiy talqini: Romanda real davr muammolari, jumladan, jamiyatdagi maʼnaviy tanazzul, insonlarning oʻzlikni unutishi kabi hodisalar afsona va rivoyatlar vositasida badiiy yoritilgan.
- Afsona va rivoyatlarning oʻrni: Yozuvchi asar syujetini rivojlantirish va falsafiy gʻoyalarni chuqurroq ochib berish uchun afsona va rivoyatlardan mohirona foydalangan. Bu orqali asarga chuqur maʼnaviy va falsafiy mazmun bagʻishlangan.
- Qahramon ruhiyati va maʼnaviy izlanishlari: Asar qahramoni Fazlbekning ichki dunyosi, uning maʼnaviy izlanishlari, oʻzlikni anglashga intilishi, xususan, ilohiy qadriyatlarga sodiqligi va zamon bilan hisoblashmasligi atroflicha ochib berilgan.
- Ilohiy tafakkur va milliy ong: Romanda ilohiy manbalardan olingan hikmatlar va tafakkur orqali milliy ongning yangilanishi, maʼnaviy yuksalishga intilishi kabi masalalar tadqiq etilgan. Bu, ayniqsa, oʻzbek adabiyotida yangi bir hodisa sifatida baholanadi.
- Kompozitsiya va uslub: Asar kompozitsiyasi, syujetning rivojlanishi, qahramonlar obrazlarining yaratilishi hamda muallifning oʻziga xos badiiy uslubi tahlil qilinadi. Ilohiy mazmunli elementlarning asar qismiga singdirilishi muallif mahoratining samarali natijasi ekanligi taʼkidlangan.