Qutadg'u bilig

«Qutadgʻu bilig» asari – XI asrda Yusuf Xos Hojib tomonidan yozilgan turkiy adabiyotning nodir durdonasi. Asarda ideal hukmdor qanday boʻlishi, jamiyatni adolat va donolik bilan boshqarish, insonning axloqiy fazilatlari, bilim olish, maʼnaviy kamolotga intilish kabi muhim masalalar koʻtarilgan. Kitobda adolat, donolik, baxt-saodat kabi tushunchalar timsollari orqali davlat boshqaruvining asosiy tamoyillari ifodalangan.

Asosiy mavzular

Adolat: Adolat – jamiyatning asosi. Adolatli hukmdor davlatni barqaror qiladi, xalqning huquqlarini himoya qiladi, zoʻravonlik va zulmning oldini oladi. Adolat – barcha tabaqalarga teng munosabatda boʻlish, qonun ustuvorligini taʼminlashdir.
Donolik: Donolik – hukmdor va har bir inson uchun zaruriy fazilat. Dono inson aql-idrok bilan ish koʻradi, oqilona qarorlar qabul qiladi, kelajakni oʻylab ish tutadi. Donolik bilim olish, tajriba orttirish va xatolardan saboq chiqarish orqali shakllanadi.
Baxt-saodat: Baxt-saodat – jamiyat va shaxsning farovonligi. Baxtli jamiyatda xalq tinch-totuv yashaydi, iqtisodiy yuksalish boʻladi, madaniyat rivojlanadi. Baxt-saodatga erishish uchun adolat, donolik va maʼnaviy kamolotga intilish zarur.
Bilim: Bilim – insonning maʼnaviy boyligi. Bilimli inson jamiyatga foyda keltiradi, yangi kashfiyotlar qiladi, aql-idrokni rivojlantiradi. Bilim olish – doimiy jarayon, umr boʻyi oʻrganishdan toʻxtamaslik kerak.
Axloq: Axloq – insonning jamiyatdagi oʻrni va vazifasini belgilaydi. Yaxshi axloqli inson rostgoʻy, adolatli, mehribon, kamtar boʻlishi kerak. Yomon xulq-atvorlardan saqlanish, nafsni tiyish va boshqalarga yaxshilik qilish lozim.