Қишлоқ хўжалигида томчилатиб суғориш технологияларидан фойдаланиш самарадорлигини ошириш
Ushbu doktorlik dissertatsiyasi avtoreferati, O‘zbekiston qishloq xo‘jaligida tomchilatib sug‘orish texnologiyalaridan foydalanish samaradorligini oshirishga qaratilgan tadqiqot natijalari bo‘lib, unda suv resurslarining tanqisligi, global iqlim o‘zgarishlari sharoitida suvni tejaydigan texnologiyalarning ahamiyati, xususan, tomchilatib sug‘orish usulining ustuvorligi tahlil qilingan. Tadqiqotda mazkur texnologiyalarni joriy etishning huquqiy, tashkiliy-iqtisodiy mexanizmlarini takomillashtirish, jismoniy va yuridik shaxslarga qulay sharoitlar yaratish, samaradorlikni oshirish bo‘yicha ilmiy asoslangan taklif va tavsiyalar berilgan. Shuningdek, rivojlangan davlatlar tajribasi o‘rganilgan hamda respublika sharoitiga moslashtirish yo‘llari ko‘rsatilgan.
Asosiy mavzular
- Qishloq xo'jaligida suv resurslarining tanqisligi va suvni tejaydigan texnologiyalarning ahamiyati: Tadqiqotning boshlanishida global iqlim o'zgarishlari, aholi sonining o'sishi, sanoat va kommunal-maishiy xizmat ko'rsatish sohasi tomonidan suvga bo'lgan talabning ortishi, gidrosalohiyatdan foydalanish darajasining oshishi, qishloq xo'jaligida suv sarfining ko'payishi, neft-gaz sektorini rivojlanishi, cho'l-yaylov hududlarining kengayishi va ekologik onglilikning oshishi kabi omillar suvni tejaydigan texnologiyalarni qo'llash zaruriyatini asoslab berishi ta'kidlanadi. Shuningdek, suv resurslaridan samarali foydalanish va ularni tejash bo'yicha mexanizmlarni takomillashtirish masalalari ko'rib chiqilgan.
- Tomchilatib sug‘orish texnologiyasining joriy etilishi va samaradorligi: Dissertatsiyada tomchilatib sug‘orish texnologiyasining afzalliklari, uni joriy etishdagi qiyinchiliklar, xususan, dastlabki xarajatlarning yuqoriligi hamda ushbu texnologiyadan foydalanish bo'yicha qo‘shimcha ko‘nikmalarga ehtiyoj mavjudligi ko‘rsatilgan. Tadqiqot davomida ushbu texnologiyani joriy etishning iqtisodiy samaradorligini oshirish bo‘yicha turli ko‘rsatkichlar, jumladan, hosildorlik, urug‘ sarfi, mineral o‘g‘itlar, yoqilg‘i-moylash materiallari sarfi, mexanizatsiya xarajatlari va suv sarfini kamaytirish bo‘yicha hisob-kitoblar keltirilgan. Samarqand viloyati, Ishtixon tumanidagi tajriba-sinov uchastkasida olingan natijalar asosida ushbu texnologiyaning samaradorligi amaliy asoslangan.
- Tomchilatib sug‘orish texnologiyalarini qo‘llashda ilg‘or tajribalar va davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlash mexanizmlari: Ushbu qismda rivojlangan davlatlar tajribasi asosida tomchilatib sug‘orish texnologiyalarini joriy etish va qo‘llab-quvvatlash bo‘yicha takliflar ishlab chiqilgan. Jumladan, suv iste’molchilari uyushmalarini (SIU) faoliyatini takomillashtirish, ularga huquqiy-me’yoriy asos yaratish, moliyalashtirish mexanizmlarini va tashkiliy tuzilmalarini rivojlantirish, davlat-xususiy sherikchilik asosida ish yuritish, shuningdek, klaster yondashuvi asosida ta’lim markazlarini tashkil etish kabi yo‘nalishlar bo‘yicha tavsiyalar berilgan. Shuningdek, ushbu texnologiyalarni joriy etishni rag‘batlantirish uchun maxsus respublika jamg‘armasini tashkil etish va lizing asosida berish mexanizmlari taklif qilingan.