Kompozit materiallarning tashqi muhit ta’sirida mexanik xossalarining o‘zgarishini o‘rganish
Mazkur tadqiqot ishi Oʻzbekiston Respublikasi Oliy va Oʻrta Maxsus Taʼlim Vazirligi, Qoʻqon Davlat Pedagogika Instituti magistratura boʻlimi Fizika va Astronomiya yoʻnalishi boʻyicha Umurqulov Qayumjon tomonidan tayyorlangan “Kompozit materiallarning tashqi muhit taʼsirida mexanik xossalarining oʻzgarishini oʻrganish” mavzusidagi ilmiy desertatsiyasiga bagʻishlangan. Unda kompozit materiallarning tuzilishi, turlari, ularning xossalari, tadqiqot uslublari hamda materiallarning tashqi ta'sirlarga chidamliligi, mustahkamligi, yopishqoqligi, elastik xususiyatlari, sinish mexanizmlari kabi jihatlar chuqur o'rganilgan.
Asosiy mavzular
- Kompozit materiallarning tuzilishi va strukturasi: Mazkur bobda kompozit materiallarning asosiy turlari, ularning tarkibi, tuzilishi, xossalari va qo'llanilish sohalari haqida umumiy ma'lumotlar berilgan. Xususan, polimer, metall va keramik kompozitlar, ularning turlari, mustahkamlovchi elementlar, metall va uglerodli tolalarning xossalari, shisha, bor va kremniy karbidli tolalar bilan sinchlangan materiallar, shuningdek, tolalarning sifatini aniqlash usullari haqida batafsil ma'lumotlar keltirilgan.
- Eksperiment o'tkazishning bazi bir metodik masalalari: Ushbu bobda kompozit materiallarning tashqi muhit ta'sirida mexanik xossalarining o'zgarishini o'rganish bo'yicha olib borilgan tadqiqotlar, jumladan, tog' jinsi granit namunasining zarba yopishqoqligini aniqlash bo'yicha tajriba uslublari, dastlabki va termo-sikllardan keyingi namunalarning AE signallarining o'zgarishini tahlil qilish, ishqalanish yuzasining o'zgarishini mikroskopik tadqiq etish, shuningdek, natijalarni qayta ishlash va tahlil qilish usullari batafsil yoritilgan.
- Namuna va tajriba metodikasi: Ushbu bobda kompozit materiallarning zarba yopishqoqligini aniqlash bo'yicha o'tkazilgan tajribalar, jumladan, namuna tayyorlash, zarba yopishqoqligini aniqlash usuli (Sharpi metodi) va deformatsiya natijasida buzuilishning umumiy ish kattaligini hisoblash formulalari batafsil yoritilgan.
- Xulosa: Kompozit materiallarda matritsa va to'ldiruvchi fazalaridagi molekulyar birikmalarni strukturaviy bog'lanish energiyalari qiymatlari keng diapazonda yotadi. Moddalar xarakteristikalarini temperatura ta'sirida turlicha o'zgarishlaridan kerakli maqsadda keng foydalaniladi. Xulosa qismida tadqiqot ishining asosiy natijalari va ilmiy-amaliy ahamiyati bayon etilgan bo'lib, jumladan, kompozitsion materiallarni yaratishga ilmiy- asoslangan yondashuv, zarbaga qarshi va adgezion mustahkamlik, vibrodempfirlovchi samaradorlik va qoplamaning zarbaga qarshi mustahkamligi o'rtasidagi korrelyatsion bog'liqliklar hamda qovushqoqlik elastik xarakteristikalari asosida zarbaga qarshi mustahkamligi haqida fikr yuritish mumkinligi ko'rsatilgan.