Harakatdagi ob’ektlarning inertligi va traektoriyasining nazaiy ifodalanishi
Ushbu malakaviy bitiruv ishi harakatdagi ob'ektlarning inertligi va traektoriyasi nazariy ifodalanishiga bag'ishlangan. Unda zarralar harakati yo'nalishlari va inertliklarni o'zgarish qonunlari, relyativistik dinamika, yadroviy o'lchamlar sohasidagi fizik hodisalar, umumlashgan koordinatalar va real fizikaviy jarayonlarda zarrachalar parchalanishi kabi mavzular chuqur tahlil qilingan. Ishda zamonaviy fizika yutuqlari, jumladan, relyativistik mexanika va kvant mexanikasining asosiy qoidalari, hamda ularning amaliy qo'llanilishi yoritilgan. Zamonaviy tezlatgichlar yordamida zarrachalarni yorug'lik tezligiga yaqin tezliklargacha tezlashtirish, yadroviy hodisalar, massa defekti va bog'lanish energiyasi kabi murakkab tushunchalar sodda va tushunarli tarzda bayon etilgan. Shuningdek, harakat qonunlarini ifodalashda turli koordinata sistemalaridan (Dekart, silindrik, sferik) foydalanish usullari ko'rsatib berilgan. Ishning asosiy maqsadi relyativistik dinamikaning asosiy tenglamalarini tahlil qilish va ularning amaliy ahamiyatini ko'rsatishdan iborat. Ishning yakunida zamonaviy fizikaning dolzarb muammolari va ularning yechimlari bo'yicha tavsiyalar berilgan.
Asosiy mavzular
- Zarralar harakati yo'nalishlari va inertliklarni o'zganish qonunlari: Bu bo'limda zarralar harakatining yo'nalishlari va inertliklarini o'zgarish qonunlari, mexanikaning asosiy tushunchalari, jumladan, moddiy nuqta, sanoq sistemasi, harakat va uning turlari, fazo va vaqt tushunchalari hamda mexanikani tasniflash usullari batafsil yoritilgan. Klassik mexanikaning chegaralanganligi va relyativistik mexanikaning zarurati asoslab berilgan.
- Relyativistik dinamika: Bu bo'limda relyativistik mexanikaning asosiy qonunlari, jumladan, Eynshteynning dinamik tenglamalari, relyativistik Lagranj funksiyasi, impuls va energiyaning o'zgarishi, relyativistik massa va uning tezlikka bog'liqligi kabi masalalar chuqur tahlil qilingan. Shuningdek, relyativistik dinamikada zarralarning harakatini tavsiflovchi tenglamalar keltirilgan.
- Yadroviy o'lchamlar sohasi: Bu bo'limda yadroviy hodisalar, jumladan, zarralarning parchalanishi va birikishi, massa defekti, bog'lanish energiyasi, yadrolarning barqarorligi va ulardagi zarralar orasidagi o'zaro ta'sir kuchlari kabi masalalar atroflicha ko'rib chiqilgan. Relyativistik mexanikaning yadro fizikasiga tatbiqi yoritilgan.
- Umumlashgan koordinatalar va mexanik tizimlarning harakati: Bu bo'limda umumlashgan koordinatalar, umumlashgan tezliklar va umumlashgan kuch tushunchalari, hamda mexanik sistemalarning erkinlik darajalari va harakat tenglamalarini tuzish usullari bayon etilgan. Shuningdek, Lagranj va Garamilton mexanikasining asosiy tamoyillari ko'rsatilgan.
- Real fizikaviy jarayonlarda zarrachalar parchalanishi: Bu bo'limda real fizikaviy jarayonlarda zarrachalar parchalanishi, ularning yo'nalishlari va energiyalar bo'yicha taqsimoti, to'qnashuvlarning turlari va ularning tavsiflanishi, hamda raketa dvigatellari kabi amaliy masalalar tahlil qilingan.