"Payvandlash metallurgiyasi" fanidan laboratoriya mashg’ulotlarini bajarish bo’yicha uslubiy ko’rsatma
Ushbu uslubiy qo'llanma «Mashinasozlik texnologiyasi» fakultetining «Texnologik mashinalar va jihozlari» kafedrasi tomonidan tayyorlangan bo'lib, 5320300-Texnologik mashinalar va jihozlar (mashinasozlik va metalga ishlov berish) yo'nalishi talabalari uchun «Payvandlash metallurgiyasi» fanidan laboratoriya ishlarini bajarishga mo'ljallangan. Qo'llanmada payvandlash yoyi, uning xarakteristikasi, elektrodlar, ularning qizishi va erishi, metallning legirlanishi hamda kristallanish jarayonlari kabi muhim mavzular chuqur o'rganilgan. Har bir laboratoriya ishi uchun maqsad, mazmun, jihozlar, bajarish tartibi va nazorat savollari aniq bayon etilgan.
Asosiy mavzular
- Yoyning statik volt-amper xarakteristikasi: Ushbu mavzu yoy razryadi, uning tuzilishi, xarakteristikasi, tok turi va kuchlanishning ta'siri, hamda yoyning zanjirdagi boshqa elementlar bilan bog'liqligi haqida ma'lumot beradi. Yoyning volt-amper xarakteristikasi va uni aniqlash usullari tushuntirilgan.
- Katodli siljishni tadqiq qilish: Bu mavzu yoyni boshqarish usullari, tashqi magnit maydonining ta'siri hamda metal chokini shakllantirish jarayonini o'rganishga bag'ishlangan. Magnit maydonining yoy va suyuq metalga ta'siri atroflicha tahlil qilingan.
- Elektrod qoplamalarining tashkiliy qismlarining ionlovchi ta'sirini tadqiq qilish: Mavzu yoy razryadi turg'unligiga elektrod qoplamalari komponentlarining ionlashish xususiyatlarining ta'sirini o'rganishga qaratilgan. Ionlashish potensiali va uning elektrod qoplamalariga ta'siri tushuntirilgan.
- Elektrodlarni qizdirish va eritish: Ushbu mavzu payvandlash paytida elektrodlarning qizishi va erishini o'rganishga bag'ishlangan. Elektrodlarning tok bilan qizishi, yoy bilan qizdirilishi va erishi jarayonlari, hamda ularning samaradorligini hisoblash usullari ko'rsatilgan.
- Valiklarni qoplashda asosiy metallni eritish: Mavzu payvand yoyi yordamida asosiy metalni eritish samaradorligini o'rganishga qaratilgan. Eritish jarayonining termik samaradorlik koeffitsiyenti va uni aniqlash usullari tushuntirilgan.
- Yoyli dastakli payvandlashda metallning legirlanish jarayonlarini tadqiqot qilish: Bu mavzu mel qoplamali va sifatli elektrodlar bilan payvandlashda metal tarkibining o'zgarishini o'rganishga bag'ishlangan. Payvandlash jarayonida metallarning legirlanishi va uning natijalari tahlil qilingan.
- Metallning legirlanish jarayonlarini tadqiqot qilish: Ushbu mavzu eritilgan flyuslar yordamida po'latlarni marganets bilan legirlashni o'rganishga qaratilgan. Flyuslar tarkibi va ularning metalga ta'siri, hamda legirlanish jarayonining kimyoviy reaksiyalari tushuntirilgan.
- Kristallanish frontining strukturasi tadqiqot qilish: Mavzu kristallanish jarayonida struktura o'zgarishlari bilan tanishishga bag'ishlangan. Tekis, uyali va dendritli kristallanish strukturalari, ularning hosil bo'lish sabablari va xususiyatlari tahlil qilingan.