Neft va gaz quduqlarini gidrodinamik tadqiqotlash
Ushbu uslubiy ko'rsatma O'zbekiston Respublikasi Oliy va O'rta Maxsus Ta'lim Vazirligi Qarshi Muhandislik Iqtisodiyot Instituti, Neft va Gaz Fakulteti tomonidan tayyorlangan bo'lib, "Neft va gaz konlarini ishga tushirish va ulardan foydalanish" kafedrasi tomonidan "Neft va gaz quduqlarini gidrodinamik tadqiqotlash" fanidan tayyorlangan ma'ruza matnidir. Uslubiy ko'rsatma 5311900 - "Neft va gaz konlarini ishga tushirish va ulardan foydalanish" bakalavriat ta'lim yo'nalishi talabalari uchun mo'ljallangan.
Asosiy mavzular
- Kirish. Fanning asosiy maqsadi va vazifalari.: Neft va gaz sanoatining ahamiyati, kon geologik tadqiqotlar fanining o'rni, O'zbekiston neft va gaz sanoatining tarixi va rivojlanishi, ushbu fanning asosiy vazifalari, jumladan qatlamlarning tuzilishi, fizik xossalari, gaz va suyuqliklarning harakatlanishi, ishlatish usullari va boshqalar haqida tushuncha beriladi. Shuningdek, ushbu fanning boshqa fanlar bilan bog'liqligi haqida ma'lumot berilgan.
- Gazogidrodinamik tadqiqotlarni tasniflash.: Gaz quduqlari tadqiqotlarining turlari (boshlang'ich, joriy, maxsus), ularni tayyorlash va jihozlash usullari, gazogidrodinamik tadqiqotlarda aniqlanadigan parametrlar (quduq og'zidagi va tubidagi bosim, temperatura, debit va boshqalar) haqida batafsil ma'lumot berilgan.
- Tabiiy gazning fizik-kimyoviy xossalari.: Tabiiy gazning tarkibi, asosiy parametrlari, gaz va gazkondensat aralashmasining zichligi, gazning kritik va keltirilgan parametrlari, tarkibidagi uglevodorodlar, nordon gazlar va inert gazlar haqida ma'lumot berilgan. Gazning fizik xossalarini aniqlash usullari va ahamiyati tushuntirilgan.
- Gazlardagi namlik va gidrat hosil bo'lishi.: Tabiiy gaz tarkibidagi suv bug'larining mavjudligi, namlanishning sabablari va uni aniqlash usullari (mutloq va nisbiy namlik) haqida ma'lumot berilgan. Gazning namlanishiga ta'sir etuvchi omillar va gidrat hosil bo'lish sharoitlari tushuntirilgan.
- Quduq temperaturasini aniqlashning analitik metodlari.: Gazning mutloq bosimini aniqlash, to'xtatilgan va ishlayotgan quduq tubidagi bosim va temperatura qiymatlarini aniqlash usullari haqida ma'lumot berilgan. Gazning harakatlanishida bosim va temperaturaning o'zgarishini hisobga olgan holda turli formulalar yordamida hisoblash usullari ko'rsatilgan.
- Quduq temperaturasini aniqlashning analitik metodlari.: Quduq stvoli bo'ylab temperaturaning taqsimlanishini va uni aniqlash usullari (analitik va o'lchov usullari) haqida ma'lumot berilgan. To'xtatilgan va ishlayotgan quduq tubidagi temperatura va uning atrofidagi o'zgarishlarni hisoblash formulalari keltirilgan.
- Bosimni oʻlchashda ishlatiladigan asbob va apparatlar.: Bosimni o'lchashda ishlatiladigan asboblar, jumladan prujinali va differensial manometrlar, chuqurlik manometrlari haqida ma'lumot berilgan. Ularining ishlash prinsipi, tuzilishi va qo'llanilishi tushuntirilgan.
- Quduqning temperatura va debitini oʻlchaydigan asbob va apparatlar.: Temperaturani o'lchashda ishlatiladigan termometrlar (chuqurlik termometrlari) va gazning debitini o'lchaydigan asboblar (sarf o'lchagichlar) haqida ma'lumot berilgan. Gazning sarfini akustik usul bilan o'lchash tushuntirilgan.
- Gazkondensat konlarining gazokondensatliligini tadqiqot qilish metodlari.: Gazkondensat konlarining gazokondensatliligini aniqlash usullari, jumladan gidrat va korroziya hosil bo'lish sharoitlarida tadqiqot qilish metodlari haqida ma'lumot berilgan. Tadqiqot natijalarini qayta ishlash metodikasi tahlil qilingan.
- Quduqlarni ishlatishning texnologik rejimini belgilash.: Quduqlarning ishlash rejimi, tub zonasi buzilayotgan sharoitda va agressiv komponentlar mavjud bo'lgan quduqlarda texnologik rejimni belgilash usullari haqida ma'lumot berilgan. Quduqning texnologik rejimiga ta'sir etuvchi omillar va ularni hisobga olish usullari tushuntirilgan.
- Quduqlarni tadqiq qilishda texnika xavfsizligi.: Tadqiqotga tayyorgarlik ko'rish paytidagi xavfsizlik qoidalari, gidrat hosil bo'lishida ingibitorlar bilan ishlashga tayyorgarlik va tarkibida vodorod sulfidi bo'lgan quduqlarni tadqiq qilishga tayyorlash haqida ma'lumot berilgan.
- Gaz va gaz kondensat quduqlarini tadqiqotlash vazifasi va usullari.: Quduqlarni va qatlamlarni tadqiqot etish usullari, ularning texnologik rejimini o'rganish va ishini tadqiqot etish haqida ma'lumot berilgan. Indiqator chiziqlariga ishlov berish va ularning turlari tushuntirilgan.