Ўзбек адабиётида нубувват мотиви ва образлари талқини (XIV - XV асрлар)
Ushbu dissertatsiya avtoreferati oʻzbek klassik adabiyotida paygʻambarlik (nubuvvat) motivlari va obrazlarini tadqiq etishga bagʻishlangan. Asarda bu motivlarning paydo boʻlishi, rivojlanishi, koʻplab badiiy asarlarda namoyon boʻlishi, ularning janriy xususiyatlari, timsoliy va metaforik talqinlari chuqur tahlil qilingan. Xususan, paygʻambarlar hayoti va obrazlarining oʻzbek adabiyotshunosligida tadqiq etilishi, ularning oʻrni, sharq falsafasi va tasavvuf taʼlimoti bilan bogʻliqligi ochib berilgan. Kitobda paysgʻambarlik motivlarining Odam, Nuh, Ibrohim, Yusuf, Muso, Sulaymon, Iso, Xizir, Muhammad kabi obrazlar orqali talqini, ularning badiiy asarlardagi oʻrni, ramziy maʼnolari tahlil qilingan. Shuningdek, paygʻambarlik mavzusining ilohiyot, falsafa va adabiyot nazariyasi bilan aloqador jihatlari koʻrib chiqilgan.
Asosiy mavzular
- Paygʻambarlik (nubuvvat) motivining mohiyati va mohiyati: Dissertatsiyada nubuvvat tushunchasining etimologik va lingvistik jihatlari, uni oʻzbek adabiyotshunosligida tadqiq etishning dolzarbligi, paygʻambarlikning ilohiy manbalari, xususan, Qurʼon va Hadislar asosida talqini bayon etilgan. Shuningdek, nubuvvatning falsafiy va maʼnaviy jihatlari, uning badiiy ijodda aks etishi haqida soʻz yuritiladi.
- Nubuvvat obrazlarining janriy va uslubiy xususiyatlari: Asarda paygʻambarlar obrazlarining oʻzbek klassik adabiyotida namoyon boʻlishi, turli janrlarda (qissa, doston, sheʼr) aks etishi, ularning timsoliy va metaforik maʼnolari, badiiy talqinlari tahlil qilingan. Xususan, Yusuf, Muso, Muhammad obrazlarining qissalar va sheʼriy asarlarda talqini batafsil oʻrganilgan.
- Tasavvuf va nubuvvatning oʻzaro aloqadorligi: Tahlillar davomida tasavvuf taʼlimotining nubuvvat tushunchasi bilan bogʻliqligi, tasavvuf adabiyotida paygʻambarlar obrazlarining badiiy-metaforik talqini, ularning maʼnaviy dunyoni aks ettirishdagi oʻrni ochib berilgan. “Olam ul-Malakut” kabi tasavvufiy tushunchalar bilan nubuvvatning aloqasi koʻrsatilgan.
- Alisha Navoiy ijodida paygʻambarlik obrazlarining oʻrni: Dissertatsiyada Alisher Navoiy ijodida paygʻambarlar obrazlarining oʻrni, ularning badiiy talqini, timsoliy va metaforik jihatlari atroflicha oʻrganilgan. Navoiyning turli janrdagi asarlarida Odam, Nuh, Yusuf, Muso, Muhammad kabi paygʻambarlar obrazlarining qoʻllanilishi, ularning badiiy maʼnosi va ahamiyati tahlil qilingan.