Карбон кислоталарни виниллаш реакциялари, олинган бирикмаларнинг хоссалари ва қўлланилиши

Ushbu dissertatsiya avtoreferati O‘zbekiston Milliy universiteti huzuridagi Ilmiy darajalar beruvchi DSc.27.06.2017.K.01.03 Raqamli Ilmiy Kengash tomonidan tasdiqlangan, nomzodlik dissertatsiyasi asosida tayyorlangan. Asosiy maqsadi — turli karbon kislotalarning vinillash reaksiyalarini o‘rganish, olingan birikmalarning fizik-kimyoviy xossalarini aniqlash va ularning qo‘llanilish sohalarini belgilashdan iborat. Tadqiqotda ayrim gidroksi, di- va aromatik karbon kislotalarning vinillash reaksiyalari, ularning mono- va divinil efirlari sintenzi o‘rganilgan va O‘zbekiston Respublikasi fan va texnologiyalarini rivojlantirishning ustuvor yo‘nalishlariga mos kelishi ta’kidlangan.

Asosiy mavzular

Gidroksi kislotalarning vinillash reaksiyalari: Glikol, sut, mandel kislotalarning vinil efirlarini sintez qilish usullari o‘rganilgan. Sintez jarayonlari uchun eng maqbul sharoitlar, jumladan, katalizatorlar va harorat tavsiya etilgan. Olingan birikmalarning tuzilishi ИҚ-, ¹H- va ¹³C-ЯМР spektroskopiya usullari yordamida isbotlangan.
Aromatik karbon kislotalarning vinil efirlari sintezi: Benzoy kislotalarning turli o‘rinbosarli hosilalari bilan vinil efirlarni sintenzi usullari ishlab chiqilgan. Sintiz jarayonlarida 2-xlor-4,6-dimetoksi-1,3,5-triazin va vinil asetatdan foydalanilgan. Olingan birikmalarning biofaolligi va sanoatda qo‘llanish imkoniyatlari aniqlangan.
Ikkio‘rinbosar karbon kislotalarning vinil efirlari: Glutar va adipin kislotalarning mono- va divinil efirlari sintez qilingan. Sintiz jarayonlarining texnologik parametrlari aniqlanib, olingan birikmalar neft-gaz sanoati qurilmalarini biokorroziyadan himoya qilishda ingibitor sifatida tavsiya etilgan.