Reologiya. Suyuqliklar qovushqoqligi
Ushbu darslikda reologiya, xususan suyuqliklar qovushqoqligi va uning inson organizmidagi roli, qon tomirlarida suyuqlik oqishining mexanizmlari, laminar va turbulent oqimlar, Reynolds soni, viskozimetriya usullari, qon qovushqoqligini aniqlash hamda uning kasalliklardagi o'zgarishi kabi muhim masalalar atroflicha yoritilgan. Shuningdek, qovushqoq suyuqliklar ichida jismlarning harakati va unga ta'sir etuvchi kuchlar haqida ham ma'lumot berilgan. Tibbiy diagnostikada qovushqoqlikning ahamiyati, uni aniqlash usullari hamda turli kasalliklarda uning o'zgarishi haqida batafsil tushunchalar berilgan.
Asosiy mavzular
- Reologiya va suyuqliklar qovushqoqligi: Reologiyaning umumiy tushunchasi, suyuqliklarning qovushqoqligi, Nyuton va nonyuton suyuqliklari, ularning xossalari va qon tomirlarida oqish mexanizmlari haqida ma'lumot beriladi.
- Suyuqliklarning oqimi va Reynolds soni: Suyuqliklar qatlamlarining parallel (laminar) va burama (turbulent) oqimi, ichki ishqalanish (qovushqoqlik), Reynolds soni va uning oqim turiga ta'siri, Puazeyl formulasi hamda Gagen-Puazeyl qonuni tushuntiriladi.
- Suyuqlik ichida jismlarning harakati: Sferik jismning suyuqlik ichida harakatlanganda unga ta'sir etuvchi kuchlar (og'irlik kuchi, Arximed kuchi, qarshilik kuchi) va Stoks qonuni haqida ma'lumot beriladi.
- Qovushqoqlikni aniqlash usullari: Viskozimetriya turlari, jumladan kapillyar va rotatsion viskozimetrlar, Gess viskozimetri, Stoks usuli, VK-4 viskozimetri yordamida qovushqoqlikni aniqlash usullari va ularning qo'llanilishi haqida ma'lumot beriladi.
- Qon qovushqoqligi va uning ahamiyati: Qonning normal va patologik holatlardagi qovushqoqligi, uning o'zgarish sabablari, turli kasalliklarda qovushqoqlikning oshishi yoki kamayishi, shuningdek diagnostikada qovushqoqlikning ahamiyati haqida batafsil tushuntiriladi.