Shaxs psixologiyasi. Maxsus psixologiya. Iqtidorli bolalar psixologiyasi.

Ushbu kitobda shaxs psixologiyasining turli nazariy yo'nalishlari, jumladan psixoanalitik, B.F.Skinnerning operant o'rganish nazariyasi, Albert Banduraning ijtimoiy-kognitiv nazariyasi, Djordj Kellining shaxs kognitiv nazariyasi, Gordon Olportning dispozitsion nazariyasi, Raymond Kettelning shaxs nazariyasi, K.Rodjersning insonparvarlik psixologiyasi va boshqalar keng tahlil qilingan. Shuningdek, shaxs rivojlanishining bosqichlari, uning shakllanishida irsiyat va muhitning roli, ijtimoiy muhitning ta'siri, shaxsning rivojlanishidagi psixoijtimoiy omillar, shaxsni tadqiq etish metodlari va zamonaviy yondashuvlar haqida ma'lumotlar berilgan. Kitobda shaxs psixologiyasining asosiy tushunchalari, nazariyalari va tadqiqot metodlari atroflicha yoritilgan.

Asosiy mavzular

Shaxs psixologiyasining nazariy-metodologik asoslari: Shaxs psixologiyasining tarixi, tadqiqot usullari (falsafiy-adabiy, klinik, eksperimental davrlar), nazariy yondashuvlar (biosotsial, biofizik, shaxsning umumiy ta'riflari) haqida ma'lumot berilgan. Shaxsni o'rganishning turli davrlari va ular davomida shakllangan nazariyalar tahlil qilingan.
Shaxs shakllanishi va rivojlanishining harakatga keltiruvchi kuchlari va shart-sharoitlari: Shaxs shakllanishining biogenetik, sotsiogenetik yo'nalishlari, ontogenezda shaxs shakllanishi va rus psixologiyasida shaxs tuzilishini o'rganishning turli yo'nalishlari haqida ma'lumot berilgan. Irsiyat va muhitning o'zaro ta'siri, ijtimoiy-biologik omillarning roli va ularning shaxs shakllanishiga ta'siri tahlil qilingan.
Z.Freydning psixoanalitik ta'limoti: Psixoanalitik yo'nalish, psixikaning tuzilishi (ong, ongosti, ongsizlik), shaxs tuzilishi (Id, Ego, Super Ego), psixologik himoya mexanizmlari, jinsiy energiya (libido), psixoseksual rivojlanish bosqichlari, erogen zonalar, Edip kompleksi va uning bartaraf etilishi kabi mavzular yoritilgan.
A.Adlerning individual psixologiyasi: Individual psixologiyaning asosiy tamoyillari, ijtimoiy mayl konsepsiyasi, hukmronlikka ishtiyoq, ustunlik, mukammallik, hayotiy reja va yolg'on maqsadlar tushunchalari haqida ma'lumot berilgan.
K.Yungning analitik psixologiyasi: Analitik psixologiyaning umumiy tavsifnomasi, psixika tuzilishi, jamoaviy ongsizlik va shaxs rivojlanishi haqida ma'lumot berilgan. Arxetiplar va ularning turlari (anima, animus, persona, ko'lanka, o'zlik, donishmand, tangri) haqida ma'lumotlar keltirilgan.
B.F.Skinnerning operant o'rganish nazariyasi: Klassik bixeviorizm, operant o'rgatish, B.F.Skinnerning radikal keskin bixeviorizmi va operant asoslangan nazariyasi haqida ma'lumot berilgan. Xulq-atvorni shakllantirishda qo'llab-quvvatlash va jazolash metodlari, ularning samaradorligi va cheklovlari tahlil qilingan.
Ijtimoiy-kognitiv va kognitiv yo'nalish: Ijtimoiy o'qitish nazariyasi, uning asosiy tamoyillari, xulq-atvorni prognoz qilish formulasi, internal va eksternal lokus nazorati, Albert Banduraning ijtimoiy-kognitiv nazariyasi, o'rganish modellari va kuzatish orqali kuchaytirish haqida ma'lumot berilgan.
Djordj Kellining shaxs kognitiv nazariyasi: Konstruktiv alternativ, shaxs konstrukti: real voqelik modeli, Kellining shaxs konstrukt nazariyasining asosiy postulatlari va shaxs konstruktiv tiplari haqida ma'lumot berilgan. Kognitiv dissonans nazariyasi va uning mohiyati ham tahlil qilingan.
Gordon Olport: shaxsning dispozitsion nazariyasi: G.Olport nazariyasiga umumiy tasavvur, shaxs xususiyatlari konsepsiyasi va ularning tasnifi haqida ma'lumot berilgan. Faktorli yondashuv, shaxsning faktorli strukturasini ajratishga birinchi urinishlar va Katta Beshlik modeli tahlil qilingan.
Reymond Kettel: shaxs nazariyasi strukturasi: Shaxs xususiyatlari nazariyasining umumiy tamoyillari, tuzilishli tamoyillar, R.B.Kettell kursatib utgan xususiyatlar va ularning tasnifi haqida ma'lumot berilgan.
K.Rodjersning insonparvarlik psixologiyasi: Inson tabiati haqida K.Rodjers tasavvurlari, fenomenologiyasi, shaxsning "Men"-konsepsiyasi va uning rivojlanishi haqida ma'lumot berilgan. Avtoaktualizatsiya va ehtiyojlar ierarxiyasi tahlil qilingan.