Inson geografiyasi

Ushbu kitob inson geografiyasi fanining nazariy masalalari, uning tarixi, shakllanishi, rivojlanishi, tadqiqot usullari va asosiy yo'nalishlarini yoritishga bag'ishlangan. Unda insonning jamiyat bilan bog'liq ijtimoiy-iqtisodiy, madaniy va siyosiy hodisa va jarayonlarni o'rganishga qaratilgan tadqiqotlar, shuningdek, ushbu fan bilan bog'liq turli nazariyalar va konsepsiyalar tahlil qilingan. Kitobda shahar geografiyasi, urbanizatsiya, iqtisodiy va ijtimoiy geografiya, tibbiyot geografiyasi, siyosiy geografiya, madaniyat geografiyasi va ekologiya kabi mavzular ham atroflicha yoritilgan. Shuningdek, insoniyatning global muammolari va ularning tahlili ham kitobda o'z aksini topgan.

Asosiy mavzular

Inson geografiyasining fanlar tizimida tutgan o‘rni, tadqiqot obyekti va predmeti: Ushbu mavzu inson geografiyasining fani va uning geografiya fanlar tizimida tutgan o‘rni, tadqiqot obyekti va predmeti, shakllanishi hamda rivojlanish xususiyatlari, uning ichki tuzilishi, tadqiqot usullari, boshqa fanlar bilan o‘zaro aloqasi kabi masalalarini yoritadi.
“Inson geografiyasi” fanining shakllanishi: Ushbu mavzu "Inson geografiyasi" fanining shakllanish tarixi, O‘zbekistonda "Inson geografiyasi" fani ilmiy yo‘nalishlarining rivojlanishi, ishlab chiqarish kuchlarini joylashtirish va hududiy tashkil qilish tushunchalari, ishlab chiqarishni joylashtirishning klassik g‘oyalari kabi masalalarni o‘z ichiga oladi.
“Inson geografiyasi” fanining tadqiqot usullari: Ushbu mavzu inson geografiyasi fanida qo‘llaniladigan tadqiqot usullari, jumladan, hudud geografik tadqiqot obyekti sifatida, kartografiya usuli, geografik taqqoslash usuli, tarixiylik usuli, iqtisodiy rayonlashtirish usuli, statistik tahlil usuli, tizim-tarkib usuli, sotsiologik so‘rov usuli va boshqa usullar bilan tanishtiradi.
Resurslar va landshaftlar: Ushbu mavzu tabiiy sharoit haqida tushuncha, tabiiy shart-sharoitlarning insonlar hayoti va xo‘jalik faoliyatiga ta’siri, tabiiy resurslarning asosiy turlari va ularning klassifikatsiyasi, qayta tiklanadigan va tiklanmaydigan resurslar, tabiiy resurslarga iqtisodiy baho berishning nazariy asoslari, landshaftlar va ularni iqtisodiy geografik o‘rganish masalalarini yoritadi.
Tarixiy geografiya: Ushbu mavzu geografiya fanining shakllanishi va rivojlanishini, ya’ni qadimgi yoki antik davrda geografik qarashlar, o‘rta asrlar geografiyasi, buyuk geografik kashfiyotlar davri, “Geografiya” fanining rivojlanishidagi yangi davr hamda eng yangi davr geografiyasining asosiy xususiyatlari kabi masalalarni o‘z ichiga oladi.
Aholi geografiyasi: Ushbu mavzu aholi geografiyasi iqtisodiy geografiyaning muhim va alohida tarmog‘i ekanligi, aholi geografiyasining tuzilishi, muhim tushunchalari, aholi dinamikasi, tabiiy ko‘payishning tiplari, demografik portlash fenomeni, aholi sonining o‘sishi xavfi kabi masalalarni o‘rganadi.
Madaniy makon (madaniyat geografiyasi): Ushbu mavzu madaniyat va madaniyat geografiyasi, madaniyat geografiyasining asosiy tarmoqlari, til geografiyasi, din geografiyasi, xulq-atvor geografiyasi kabi masalalarni yoritadi.
Urbanizatsiya: Ushbu mavzu shaharlar geografiyasi, urbanizatsiya va uni geografik o‘rganish, shaharlar va shahar aglomeratsiyalari, shaharlarning funksiyalari, megapolislarning vujudga kelishi kabi masalalarni qamrab oladi.
Iqtisodiy geografiya: Ushbu mavzu iqtisodiy geografiya inson geografiyasining asosiy tarmog‘i sifatida, xo‘jalik tarmoqlari va ularning klassifikatsiyasi, iqtisodiy geografiyaning tuzilishi, sanoat, qishloq xo‘jaligi va transport geografiyalari, iqtisodiy aloqalar geografiyasi, xalqaro turizm kabi masalalarni o‘rganadi.
Sotsial geografiya: Ushbu mavzu sotsial geografiyaning obyekti, predmeti va vazifalari, shakllanish tarixi, tadqiqotlar, muhim vazifalari kabi masalalarni yoritadi.
Tibbiyot geografiyasi: Ushbu mavzu tibbiyot tizimi, tibbiyot geografiyasining tadqiqot obyekti va predmeti, boshqa fanlar bilan aloqasi, zamonaviy tibbiyot tizimining tuzilishi va rivojlanishi, nozogeografiya, aholining tibbiy xizmatga bo‘lgan ehtiyojlari va ularning qondirilishi kabi masalalarni qamrab oladi.
Siyosiy geografiya: Ushbu mavzu siyosiy geografiya, uning obyekti va predmeti, inson geografiyasi fanlari tizimidagi o‘rni va aloqalari, shakllanishi va unda g‘arb olimlarining xizmatlari, siyosiy geografiyaning tuzilishi hamda geosiyosat kabi masalalarni yoritadi.
Geografik tuzilmalar va jarayonlar: Ushbu mavzu ishlab chiqarish kuchlari, ularni rivojlantirish va joylashtirish masalalari, ishlab chiqarishni hududiy tashkil etish shakllari, erkin iqtisodiy zonalar, geografik mehnat taqsimoti va iqtisodiy rayonlarning shakllanishi, iqtisodiy geografik o‘rin hamda aholi migratsiyasi jarayonlari kabi masalalarni o‘rganadi.
Inson geografiyasi va ekologiya: Ushbu mavzu ekologiya, uning iqtisodiy va ijtimoiy geografiya bilan aloqasi, umumiy ekologiyadan ijtimoiy ekologiyaga, ijtimoiy ekologiyaning shakllanishi va rivojlanishi, ekologik barqaror rivojlanish konsepsiyasi, iqlimni saqlash muammosi, tabiiy va parnik effekti, iqlim muammolari bo‘yicha xalqaro kelishuvlar, O‘zbekistonda iqlim o‘zgarishlari kabi masalalarni yoritadi.
Insoniyatning global muammolari: Ushbu mavzu global muammolar tasnifi, tinchlik va qurolsizlanish muammosi, rivojlangan mamlakatlarni qoloqlikdan chiqarish muammosi, ekologik muammo, demografik muammo, energetik muammo, xom ashyo muammosi, oziq-ovqat muammosi kabi masalalarni o‘z ichiga oladi.