Маълумотлар банки ва базалари фанининг “предмет соҳасини тафсифлаш усуллари” модулининг courselab дастурида елеcтрон ўқув-услубий мажмуасини яратиш

Mazkur tadqiqot ishi doirasida “Ma'lumotlar banki va bazalari” fanining “Predmet sohasini tafsiflash usullari” modulining CourseLab dasturida elektron o'quv-uslubiy majmuasini yaratish mavzusi o'rganilgan bo'lib, unda quyidagilar tahlil qilingan: elektron o'quv-uslubiy majmualarning o'qitish jarayoniga qo'llashning o'ziga xos xususiyatlari va afzalliklari, ularning mazmuni va ahamiyati, shuningdek ularga qo'yiladigan talablar. Shuningdek, CourseLab dasturida elektron o'quv kursini yaratish, uning tuzilmasini shakllantirish, materiallarini kiritish, faollashtirish va nashr qilish bosqichlari batafsil yoritilgan. Ishda shaxsiy kompyuterda ishlash jarayonida xavfsizlik va elektr xavfsizligi kabi muhim jihatlarga ham to'xtalib o'tilgan.

Asosiy mavzular

Kirish: Respublikamizda olib borilayotgan tub iqtisodiy islohotlar ta'lim sohasida ham izchil va uzluksiz o'zgarishlarni amalga oshirishni taqozo etmoqda. Iqtisodiyotning bozor munosabatlariga o'tganligi kadrlarni tayyorlash sohasida jahon andozalariga mos ravishda tub o'zgarishlar qilinishini talab etadi. Firmalar, korxonalar va tashkilotlarning samarali ishlashini, unda ishlovchi malakali va bilimli xodimlar ta'minlaydi. Axborotlashtirish asrida axborot kommunikatsiya texnologiyalaridan xabardor, ijodkor, malakali va ishbilarmon xodimlarni shakllantirish muhim ijtimoiy-iqtisodiy ahamiyat kasb etadi. Bu mutaxassis xodimlarni tayyorlab berish ta'lim muassasalarining vazifasidir. Zamonaviy axborot-kommunikatsiya vositalari keng joriy etilgan jamiyatda bilimlarning tez yangilanishi ta'lim oluvchilar oldiga ularni tez va sifatli egallash bilan bir qatorda, muntazam va mustaqil ravishda bilimlarni egallash vazifasini qo'ymoqda. Elektron o'quv-uslubiy majmualarning yangi avlodini yaratish zarurati tug'ilgan.
Elektron o'quv-uslubiy majmualarning o'qitish jarayoniga qo'llashning o'ziga xos xususiyatlari va afzalliklari: Elektron o'quv vositalari, jumladan multimediali elektron o'quv-uslubiy majmualar dars samaradorligini oshirishda muhim rol o'ynaydi. Ular ta'lim jarayonini elektron vositalari yordamida qo'llab-quvvatlash, fanlararo integratsiyalashuvni ta'minlash imkonini beradi. Elektron o'quv-uslubiy majmualarning mazmuni va ahamiyati katta, ular zamonaviy axborot va kommunikatsiya texnologiyalarini qo'llash orqali talabalarning o'qishga bo'lgan qiziqishini oshiradi, mustaqil ishlash samaradorligini ko'taradi. Elektron o'quv-uslubiy majmualar (EO'UM) ta'lim standartlari va fan dasturida belgilangan talablar asosida bilim, ko'nikma va malakalarni rivojlantirishga, o'quv jarayonini kompleks loyihalashga, kafolatlangan natijalarni olishga, nazoratni amalga oshirishga va talabaning ijodiy qobiliyatlarini rivojlantirishga yo'naltirilgan. Ular o'z ichiga didaktik vositalar, materiallar va mezonlarni oladi. Zamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalari ta'lim mazmunini takomillashtirishda muhim rol o'ynaydi. Elektron axborot ta'lim resurslari zamonaviy pedagogikaning asosiy manbaidir.
Fanning elektron o'quv-metodik majmuasiga qo'yiladigan talablar: Elektron o'quv-metodik majmualar (EO'UM) ta'lim jarayonini talabaning axborotni qabul qilish imkoniyatini hisobga olib tashkillashtirishni talab qiladi. EO'UMlar talabalar tomonidan egallanishi lozim bo'lgan bilim, ko'nikma va malakalarni kompetentlik darajasida rivojlantirishni, o'quv jarayonini kompleks loyihalash asosida kafolatlangan natijalarni olishni, mustaqil bilim olish va o'rganishni hamda nazoratni amalga oshirishni ta'minlashi kerak. Shuningdek, ular talabaning ijodiy qobiliyatlarini rivojlantirishga yo'naltirilgan bo'lishi lozim. EO'UMning asosiy xususiyatlari – o'quv jarayonini soddalashtirish, o'quv resurslaridan to'g'ridan-to'g'ri foydalanish imkoniyati va ularning keng yaratish imkoniyatidir.
Elektron o'quv – uslubiy majmualardan o'qitish jarayonida foydalanish usullari: O'qitish jarayonini tashkil etishda turli usullar mavjud. Multimediali o'quv kursidan foydalanish samarali usul hisoblanadi. O'qituvchi va talabalar orasidagi muloqotda tovushlarni to'g'ri yetkazib berish muhim. Chunki auditoriyada tovush chiqarish uskunasidan to'g'ri va ko'proq foydalanish tovush muammolarini hal etishga yordam beradi. Bilim oluvchilar sxemasi ko'rsatilgan bo'lib, unda auditoriyani tanlashda quyosh nurining to'g'ridan-to'g'ri tushmasligiga e'tibor qaratish lozim.
O'quv uslubiy majmua modullari va tarkibi: O'quv uslubiy majmualarning asosini modullar tashkil qiladi. Modul – fanning muayyan jarayoni yoki qonuni, bo'limi, muayyan katta mavzusini, o'zaro bog'liq tushunchalar guruhini taqdim etadi. Modul o'quv-uslubiy majmuaning yadroviy birligi hisoblanadi. O'quv moduli quyidagi struktura birliklarini o'z ichiga olishi mumkin: kirish, axborot matnli modul, ilova va h-zo. Modul dasturi esa o'quv dasturi matnini, glossariy va adabiyotlar ro'yxatini o'z ichiga oladi. Nazorat bloki esa o'zlashtirilgan bilimlar sifatini aniqlash va ijodiy fikrlashni rivojlantirishga xizmat qiladi.
CourseLab dasturida yangi elektron o'quv kursi yaratish: CourseLab dasturida yangi elektron o'quv kursini yaratish uchun "Создать новый курс" buyrug'ini ishga tushirish kerak. Shundan so'ng "Далее" tugmasini bosib, kurs nomini va joylashadigan papkasini belgilab, "Predmet sohasini tafsiflash usullari" modulini yaratish jarayonini boshlash mumkin. Keyin "Kirish" moduli uchun shablonni tanlab, "Далее" tugmasini bosib, kursni yakunlash mumkin. Kurs muvaffaqiyatli yaratilganidan so'ng "Готово" tugmasini bosib, ishga tushirish fayli va boshlang'ich papkalarni hosil qilish mumkin. Elektron o'quv kursining boshlang'ich tuzilmasi quyidagicha hosil bo'ladi.
CourseLab dasturida yangi elektron o'quv kursi tuzilmasini yaratish: CourseLab dasturida elektron o'quv kursi tuzilmasini yaratish uchun avvalo "Ma'lumotlar banki va bazalari" fani ishchi dasturini tahlil qilish lozim. So'ngra "Predmet sohasini tafsiflash usullari" moduli quyidagi tuzilmaga ekanligini aniqlanadi: Kirish, O'quv materiallari (Ma'ruzalar, Amaliy mashg'ulotlar, Tajriba mashg'ulotlari), Mustaqil ta'lim mashg'ulotlari, Glossariy, Ilovalar. Dasturda bo'lim yaratish uchun "Вид-Курс", "Создать", "Раздел" buyruqlaridan foydalaniladi va "O'quv materiallar" bo'limi yaratiladi. Shundan so'ng "Ma'ruzalar", "Amaliy mashg'ulotlar" va "Tajriba mashg'ulotlari" bo'limlari yaratiladi. Modul yaratish uchun esa "Ma'ruzalar" bo'limida "1. Predmet sohani tavsiflash" moduli yaratiladi va master-slayd tanlanadi.
CourseLab dasturida yangi elektron o'quv kursi materiallarini kiritish: Elektron o'quv kursi materiallari slaydlarga kadr shaklida joylashtiriladi. Slayd – ta'lim modulining asosiy strukturaviy birligi hisoblanadi. Slaydlarda kurs muallifi o'quv va yordamchi adabiyotlarni, mashg'ulotlar va testlarni joylashtiradi. Har bir modulda bittadan slayd yaratilgan bo'lib, slayd nomi o'zgartiriladi. Yangi slayd yaratish uchun "Вставка-Дублировать слайд" buyrug'idan foydalaniladi. Slaydga matn kiritish uchun "Вставка-текстовой блок" buyrug'idan foydalaniladi.
CourseLab dasturida yangi elektron o'quv kursi materiallarini faollashtirish: Elektron o'quv kursi materiallari foydalanuvchiga ko'rinishi uchun faollashtirilishi kerak. Buning uchun "Вид-Обычный" buyrug'ini ishga tushirish yoki "Мастер" tugmasini bosish orqali slaydlarni faollashtirish rejimiga o'tiladi. So'ngra "Переименовать" buyrug'i orqali slayd nomini kiritib, "Oglavlenie" qismda akslantiriladi. "Podskazka dlya dostupnoy" atributidagi so'zni o'zgartirish orqali izohni o'zgartirish mumkin.
CourseLab dasturida elektron o'quv kursini nashr qilish: CourseLab dasturida yaratilgan elektron o'quv kursini SCORM standartlariga mos ravishda nashr qilish mumkin. Buning uchun "Fayl-Parametri vipolneniya modulya" va "Fayl-Opublikovat' kurs" buyruqlaridan foydalaniladi. Kursni nashr qilish usulini tanlash sohasi ochilgach, papkani tanlab, "Dalee" tugmasini bosish orqali kursni muvaffaqiyatli nashr qilish mumkin.
Hayot faoliyati xavfsizligi: Mehnat muhofazasi - huquqiy, ijtimoiy-iqtisodiy, texnalogik va sanitariya me'yorlari sistemasidir. U ishchilarning sog'ligini va hayot xavfsizligini ta'minlaydi. Mehnat muhofazasi hayot faoliyat xavfsizligi fanining mutaxassislikka tegishli asosiy qismini o'rganadi. Elektr to'ki ta'sirida ro'y berishi mumkin bo'lgan baxtsiz hodisalar va ulardan saqlanish muhim masalalar qatoriga kiradi. Elektrolitik ta'sir esa, qon tarkibidagi tuzlarning parchalanish natijasida qonning fizik va kimyoviy xususiyatlarining o'zgarishiga olib keladigan holat tushuniladi. Yorug'lik ishchilar salomatligiga zarar yetkazmasligi, ko'zni zo'riqtirmasligi, bir tekis taqsimlanishi kerak. Kompyuterda ishlash jarayonida 9 ta asosiy qoida: fokus masofani yaratish, ekranga yorug'lik tushirmaslik, xonani to'g'ri yoritish, o'rindiqni to'g'ri tanlash, tana egilish burchagini to'g'ri tanlash, nafas olishga e'tibor berish, ko'zni yopib ochish, ekranga qaramaslik, uzoqlarga qarash kabilar muhimdir.