Чигитида (+)-госсипол миқдори юқори ҳамда қимматли хўжалик белгиларининг ижобий мажмуасига эга бўлган ғўза навлари селекцияси

Ushbu dissertatsiya avtoreferati O'zbekiston Qishloq xo'jaligi ilmiy-tadqiqot instituti tomonidan ishlab chiqilgan va Toshkent davlat agrar universiteti huzuridagi ilmiy darajalar beruvchi DSc.05/30.12.2019.Qx.13.01 raqamli ilmiy kengashida himoya qilingan. Ishda paxta seleksiyasi, urug'chiligi va yetishtirish agrotexnologiyalari yo'nalishida tadqiqotlar olib borilgan. Tadqiqotning asosiy maqsadi — (+)-gossypol miqdori yuqori bo'lgan hamda iqtisodiy jihatdan muhim bo'lgan xo'jalik belgilari bilan ajralib turuvchi g'o'za navlarini yaratish va bu navlar urug'idan chorvachilik, ayniqsa parrandachilikda ozuqa sifatida foydalanish imkoniyatlarini o'rganish. Tadqiqotda o'simliklarning genetik jihatdan boyitilgan navlarini yaratish, ularning irsiylanishi, o'zgaruvchanligi va bu belgilarning korrelyasiyasi o'rganilgan. Tadqiqot natijasida yaratilgan yangi g'o'za navlari va tizimlari yurtimizda qishloq xo'jaligini modernizatsiya qilishga va chorvachilik mahsulotdorligini oshirishga hissa qo'shadi.

Asosiy mavzular

• G'o'za navlarini yaratishda (+)-gossypolning o'rni: Tadqiqotda g'o'za urug'ida (+)-gossypol miqdorining yuqori bo'lishi va uning xo'jalik uchun muhim bo'lgan agronomik belgilar bilan bog'liqligi o'rganilgan. Bu ko'rsatkichlar chorvachilik, ayniqsa parrandachilik uchun ozuqa sifatida foydalanish imkoniyatlarini ochib beradi.
• Eko-geografik va genetik usullar yordamida navlarni yaratish: Xorijiy va mahalliy navlarni chaqishtirish orqali yangi g'o'za navlari yaratish usullari o'rganilgan. Ushbu usullar orqali olingan duragaylarning irsiylanishi va o'zgaruvchanligi tahlil qilingan.
• Qishloq xo'jalik belgilarining o'zgaruvchanligi va korrelyasiyasi: G'o'za navlarining o'ziga xos xo'jalik belgilari, jumladan, tezpisharlik, hosildorlik, tolasi sifati va miqdorining o'zgaruvchanligi hamda ular orasidagi korrelyasion bog'liqliklar tadqiq qilingan.
• (+)-gossypolning chorvachilikda foydalanishi: G'o'za urug'idan olingan va (+)-gossypol miqdori yuqori bo'lgan kunjalar bilan parrandalarni boqishning ta'siri o'rganilgan. Tadqiqotlar natijasida bu ozuqa bilan boqilgan jo'jalarning go'shti sifat jihatidan sog'lom jo'jalarnikiga teng ekanligi aniqlangan.