Қурилиш мухандислиги II (транспорт тоннелари)
Ushbu uslubiy qo'llanma "Avtomobil yo'llari va sun'iy inshootlar" fakultetining "Ko'priklar, tonnellar va yo'lo'tkazgichlar" kafedrasi tomonidan tayyorlangan bo'lib, "Transport tonnellarini loyihalash, qurish, ekspluatatsiya qilish" fanidan amaliy mashg'ulotlar bajarish uchun mo'ljallangan. Unda transport tonnellari qoplamalarining statik ta'sirlariga hisoblash bo'yicha asosiy holatlar, turli xil qoplamalarning statik sxemalari, yuklar, ularning turlari va ta'sir qilish usullari, qoplamalarning elastik qarshilik ko'rsatish qonuniyatlari, tog' jinslarining mustahkamlik xususiyatlari, shuningdek, tunnellar uchun zarur bo'lgan havo almashinuv hajmini aniqlash kabi muhim masalalar yoritilgan. Qo'llanmada keltirilgan nazariy ma'lumotlar amaliy mashg'ulotlarni bajarishda talabalarga yordam beradi.
Asosiy mavzular
- Asosiy holatlar: Tonnellar qoplamalariga ta'sir etuvchi yuklar, tog' jinslarining re'lyefi, joylashuv chuqurligi va muhandislik-geologik sharoitlar asosida aniqlanadi. Yuklarning asosiy, qo'shimcha va maxsus turlari mavjud. Asosiy yuklarga tog' va gidrostatik bosim, konstruksiyaning o'z og'irligi va transportdan tushadigan yuklar kiradi. Qo'shimcha yuklarga haroratning o'zgarishi, betonning siqilishi natijasida yuzaga keladigan kuchlanishlar va mexanizmlardan tushadigan yuklar kiradi.
- Asosiy statik sxemalar: Qo'llanmada turli xil gumbaz va raqamli shakldagi tortishish kuchi bilan bog'liq bo'lmagan yoki tortishish kuchiga bog'liq bo'lgan tonnel qoplamalarining 12 ta asosiy statik sxemalari keltirilgan. Har bir sxema tog' jinslarining xususiyatlari, ishlatiladigan materiallar va qoplamalarning tuzilishiga qarab tanlanadi.
- Qalqonlarni hisoblash asoslari: Qalqon konstruktsiyasini loyihalashda, uning ichki diametri tonnel qoplamasining tashqi diametridan biroz kattaroq bo'lishi kerak. Qalqonning umumiy uzunligi uni asosiy qismlarining uzunliklar yig'indisidan iborat. Qalqonning ishlay olish qobiliyati uning to'la uzunligini diametriga nisbati bilan tekshiriladi. Qalqonni silkitishdagi domkratlarga ta'sir qiladigan umumiy kuch turli omillarga bog'liq bo'ladi va uning hisob-kitobi uchun aniq formulalar keltirilgan.
- Tonnellarda CO (uglerod oksidi) va issiqlik ajralishi bo'yicha zarur havo hajmini aniqlash: Tonnellarda CO (uglerod oksidi) va issiqlik ajralishini hisobga olgan holda zarur shamollatish hajmini aniqlash uchun ma'lumotlar va formulalar berilgan. Avtomobillar chiqaradigan CO miqdori ularning harakat tezligi, yonilg'i sarfi va yonish jarayoni bilan bog'liq. Issiqlik ajralishi esa avtomobil dvigatellari, yoritish uskunalari va boshqa omillardan kelib chiqadi.
- Foydalanilgan adabiyotlar ro'yxati: Ushbu qo'llanmani tayyorlashda foydalanilgan ilmiy va texnik adabiyotlar ro'yxati keltirilgan. Bu ro'yxat talabalarga qo'shimcha ma'lumotlarni olishda yordam beradi.