Makro va mikroiqtisodiyot

Ushbu o'quv-uslubiy majmua Samarqand davlat arxitektura-qurilish institutida "Makro va mikroiqtisodiyot" fani uchun tayyorlangan. Unda zamonaviy makro va mikroiqtisodiy usullar, ularning mamlakat iqtisodiyoti rivojlanishiga ta'siri, asosiy makroiqtisodiy ko'rsatkichlar, makroiqtisodiy siyosat, rivojlangan mamlakatlar modellari va boshqa muhim masalalar yoritilgan. Kitob talabalarga bozor iqtisodiyoti asoslarini, korxona va uy xo'jaliklari faoliyatining tamoyillarini, shart-sharoitlarini va omillarini o'rganishda yordam beradi.

Asosiy mavzular

• 1-mavzu. "Makro va mikroiqtisodiyot" fanining predmeti va mazmuni: Ushbu mavzu cheklangan resurslarni taqsimlashning bozor mexanizmi, bozor va uning vazifalari, "makro va mikroiqtisodiyot" fanining predmeti, vazifasi va o'rganish usullari, asosiy makroiqtisodiy muammolar, uy xo'jaliklari, firmalar, davlat va tashqi dunyo makroiqtisodiy sub'ektlari sifatida, doiraviy aylanish modellari, makroiqtisodiy modellarning turlari hamda qismlari haqida tushuncha beradi.
• 2-mavzu. Iqtisodiy bazis tushunchasi: Mazmua iqtisodiy ehtiyoj, iqtisodiy ne'matlar, ularning turlari va o'zaro munosabatlari, iqtisodiy resurslar, bozor mexanizmi, iqtisodiy tahlil usullari, savdo modellari va ulardan foydalanish usullari kabi mavzularni qamrab oladi.
• 3-mavzu. Talab va taklif tahlili asoslari: Talab va taklif tushunchasi, ularning talab va taklifga ta'sir etuvchi omillar, talab va taklif funksiyalari va qonunlari, bozor muvozanati, muvozanatli narx va miqdor, ortiqcha va tanqislik tushunchalari, shuningdek, talab va taklifning o'zgarishi kabi mavzularni o'z ichiga oladi.
• 4-mavzu. Bozor muvozanati, maksimal va minimal narxlar: Ushbu mavzu bozor muvozanati, muvozanat narxi, unga ta'sir etuvchi omillar, maksimal va minimal narxlar, qora bozorning yuzaga kelishi, iste'molchi va ishlab chiqaruvchi yutug'i kabi masalalarini yoritib beradi.
• 5-mavzu. Talab va taklif elastikligi: Elastiklik tushunchasi va uning turlari, nuqtaviy va yoyilma elastiklikni hisoblash, talab va taklifning narxga, daromadga va boshqa omillarga nisbatan elastikligi kabi mavzularni qamrab oladi.
• 6-mavzu. Bozor va tavakkalchilik: Ushbu mavzu bozor iqtisodiyoti davrida tavakkalchilik va uning yuzaga kelishi, tavakkalchilikni o'lchash usullari, tavakkalchilikka munosabat va uni pasaytirish yo'llari kabi mavzularni o'z ichiga oladi.
• 7-mavzu. Ishlab chiqarish nazariyasi: Ishlab chiqarish omillari, ishlab chiqarish funksiyalari, izokvantalar va ulardan foydalanish, izokostalar va ishlab chiqarish xarajatlarini minimalizatsiya qilish usullari kabi mavzularni qamrab oladi.
• 8-mavzu. Bozor hokimiyati sharoitida narx belgilash tamoyillari: Ushbu mavzu iste'molchi ortiqchaligi, iste'molchi daromadiga ko'ra narx belgilash, iste'mol hajmi va tovarlar kategoriyasiga ko'ra narx belgilash kabi mavzularni yoritib beradi.
• 9-mavzu. Asosiy makroiqtisodiy ko'rsatkichlar va ularni hisoblash: Mazmua milliy hisob-kitob tizimi, YAIMMni hisoblash usullari, milliy hisoblar tizimida makroiqtisodiy ko'rsatkichlar va nominal hamda real YAIMM kabi mavzularni o'z ichiga oladi.
• 10-mavzu. Bozor iqtisodiyotining davriy rivojlanishi. Ishsizlik: Ushbu mavzu iqtisodiy davr tushunchasi va uning bosqichlari, iqtisodiy davrlarning sabablari, iqtisodiy davrlarning ta'siri va ularga qarshi davlat siyosati, ishsizlik tushunchasi va uni o'lchash, ishsizlik turlari, real ish haqi va ishchi kuchiga talab va taklif kabi mavzularni qamrab oladi.
• 11-mavzu. Inflatsiya va aksinflatsiya siyosati: Inflatsiya tushunchasi, uning ko'rsatkichlari va o'lchanishi, o'sish sur'atlariga ko'ra inflatsiya turlari, inflatsiya sabablari, uning ijtimoiy-iqtisodiy oqibatlari va inflatsiyaga qarshi siyosat kabi mavzularni yoritib beradi.
• 12-mavzu. Yalpi talab – yalpi taklif modeli: Ushbu mavzu yalpi talab tushunchasi, uning hajmigа ta'sir etuvchi omillar, yalpi taklif va unga ta'sir etuvchi omillar, AD-AS modelida narxlar va milliy ishlab chiqarishning real hajmining muvozanatli darajalari hamda klassik va Keynes nazariyalarining qiyosiy tahlili kabi mavzularni qamrab oladi.
• 13-mavzu: Iste'mol, jamg'arma va investitsiya: Mazmua iste'mol va jamg'arma, ularning grafiklari va funksiyalari, o'rtacha va chegirali moyilliklar, Keynesning iste'mol funksiyasi, Irving Fisher va vaqtlararo tanlov, investitsiya xarajatlari va ularning turlari hamda investitsiya va jamg'arma o'rtasidagi bog'liqlik kabi mavzularni o'z ichiga oladi.
• 14-mavzu: Keynesning tovar va xizmatlar bozorida makroiqtisodiy muvozanat modeli: Ushbu mavzu klassik iqtisodchilarning iqtisodiy muvozanat nazariyasi, Keynesning iqtisodiy muvozanat nazariyasi, iste'mol va jamg'arma, investitsiya, Keynesning bandlik nazariyasi, haqiqiy va rejalashtirilgan xarajatlar, "Keynes xochii" va uning mexanizmi, klassik va Keynes nazariyalarining qiyosiy tahlili kabi mavzularni o'z ichiga oladi.
• 15-mavzu: Pul bozori va bank tizimi: Mazmua pul tushunchasi va uning funksiyalari, pul agregatlari, pul taklifi, bank multiplikatori, pulga talabning klassik va Keynes nazariyalari, pul bozori va O'zbekiston Respublikasi bank tizimi kabi mavzularni qamrab oladi.
• 16-17-mavzu: Davlat budjeti. Soliqlar. Budjet-soliq siyosati: Ushbu mavzu davlat budjetining mohiyati va funksiyalari, budjet taqchilligi va uni moliyalashtirish usullari, davlat qarzlari, soliq mohiyati, turlari va stavkalari, davlat budjetini taqsimlash va nazorat qilish funksiyalari kabi mavzularni qamrab oladi.
• 18-mavzu: Pul-kredit siyosati: Mazmua pul-kredit siyosatining maqsadi va turlari, unga davlatning asoslanishi, pul-kredit va fiskal siyosatning o'zaro bog'liqligi kabi mavzularni o'z ichiga oladi.
• 19-mavzu: Iqtisodiy o'sish: Ushbu mavzu iqtisodiy o'sishning umumiy tavsifi, kapital jamg'arilishi, jamg'armalar iqtisodiy o'sishga qanday ta'sir ko'rsatishi va kapitalning "oltin qoidasi" hamda aholi o'sishi kabi mavzularni qamrab oladi.
• 20-mavzu: Xalqaro savdo nazariyasi: Mazmua xalqaro savdoning zaruriyati va asosiy ko'rinishlari, A. Smitning mutlaq ustunlik nazariyasi, D. Rikardoning nisbiy ustunlik nazariyasi, Xekshe-Olinning neoklassik konsepsiyasi hamda xalqaro savdoning zamonaviy nazariyalari kabi mavzularni qamrab oladi.
• 21-mavzu: To'lov balansi. Valyuta kursi: Ushbu mavzu to'lov balansi tushunchasi va uning tarkibiy tuzilishi, to'lov balansining nomutanosibligini tartibga solish usullari, O'zbekistonda to'lov balansini hisoblash tajribasi, valyuta va jahon valyuta tizimi, valyuta kursini belgilovchi omillar kabi mavzularni o'z ichiga oladi.