Геодезия фани ҳақида маълумот
Ushbu kitob geodeziya fanining vazifalari, Yerning shakli va o'lchamlari, geodezik koordinatalar sistemalari haqida ma'lumot beradi. Geodeziyaning ilmiy va amaliy ahamiyati, kartografiya, injenerlik geodeziyasi kabi sohalar ko'rib chiqiladi. Yerning ellipsoid shakli va uning o'lchamlari, shuningdek, geodezik o'lchashlarni matematik ishlov berish uchun qo'llaniladigan matematik sirtlar haqida tushunchalar beriladi. Koordinatalar sistemalari, geodezik va geografik koordinatalar, ularning farqlari va qo'llanilishi batafsil yoritilgan.
Asosiy mavzular
- Geodeziya fani va uning vazifalari: Geodeziya fanining vazifalari ilmiy va texnik bo'linadi. Yerning shakli va o'lchamlari hamda uning tashqi gravitatsiya maydonini aniqlash, shuningdek, yer sirtidagi nuqtalarni aniqlash, kartalar tuzish, inshootlarni loyihalash, qurish va davlat mudofaasini ta'minlash kabi vazifalarni o'z ichiga oladi. Oliy geodeziya, geodeziya, fotogrammetriya, injenerlik geodeziyasi va kartografiya kabi ilmiy-amaliy fanlarga bo'linadi.
- Yerning shakli haqida ma'lumotlar: Yerning shakli markazdan qochma kuchlar tasiri natijasida aylanma ellipsoid shaklida bo'ladi. Yer qobig'idagi massalarning notekis taqsimlanishi sababli tortish kuchlari o'zgaradi va yerning satxiy yuzasi ellipsoidal yuzadan chetlanadi. Shu sababli geodezik o'lchashlarni matematik ishlov berish uchun aylana elipsoid shakli olinadi. Yer elipsoidining o'lchamlari Krasovskiy tomonidan aniqlangan.
- Geodeziyada qo'llanadigan koordinatalar sistemalari: Geodeziyada turli koordinatalar sistemalari qo'llaniladi. Geodezik koordinatalar sistemasida yer nuqtalarining planli o'rni referens elipsoid sirtida aniqlanadi. Geodezik kenglik va uzoqlik nuqtaning elipsoid sirtiga tushirilgan proektsiyasi o'rnini aniqlaydi. Geografik koordinatalar sistemasida esa nuqtaning o'rni geografik kenglik va uzoqlik bilan aniqlanadi.