Бензоксазолин-, бензимидазолин-, бензотиазолин-2-онлар (-тионлар) нинг кимёвий ўзгаришлари

Ushbu dissertatsiya ishi benzoksazolin-, benzimidazolin- va benzotiazolin-2-onlar hamda ularning -tionlarining yangi hosilalarini sintez qilish, ularning kimyoviy o'zgarishlari va biologik faolligini o'rganishga bag'ishlangan. Tadqiqotda ushbu birikmalarning turli reagentlar bilan reaksiyalari o'rganilgan, ularning tuzilishi, fizik-kimyoviy va biologik xossalari aniqlangan. Tadqiqot natijasida 63 ta yangi birikma sintez qilingan bo'lib, ular orasidan o'simliklarni o'stirish, insektitsidlik va gerbitsidlik faolligiga ega bo'lgan birikmalar aniqlangan. Mavzu O'zbekiston Respublikasi farmatsiya sanoatini rivojlantirish va qishloq xo'jaligi uchun samarali vositalar yaratish kabi muhim yo'nalishlarga mos keladi.

Asosiy mavzular

• Benzoksazolin-, benzimidazolin-, benzotiazolin-2-onlar va -tionlar kimyosi: Ushbu bo'limda benzoksazolin-, benzimidazolin- va benzotiazolin-2-onlar hamda ularning -tionlarining sintez usullari, reaksiyalari va modifikatsiyalari, shu jumladan alkililash, amidoalkililash, sianetlilash, transamidlash, klorosulfoilash va arilsulfoilash reaksiyalari o'rganilgan. Ularning tuzilishi va biologik faolligi aniqlangan.
• Sintetiz qilingan birikmalarning biologik faolligi: Dissertatsiyada sintez qilingan birikmalarning gerbitsid, o'simlik o'stirish va insektitsidlik faolligi o'rganilgan. Tajribalar natijasida ba'zi birikmalarning yuqori faollikka ega ekanligi aniqlangan va ularning qishloq xo'jaligida qo'llash uchun tavsiya etilgan.
• Kimyoviy reaksiyalar va modifikatsiyalar: Ushbu qismda benzoksazolin-, benzimidazolin-, benzotiazolin-2-onlar va -tionlarning turli reagentlar bilan reaksiyalari va kimyoviy modifikatsiyalari batafsil o'rganilgan. Xususan, 3-xloratsetilbenzotiazolin-2-onlar va ular bilan aminlarning reaksiyalari, B-N-benzoksazolin-2-il propionitrilning sintez usullari va ularning kimyoviy o'zgarishlari tadqiq etilgan.