Texnikalıq qurallardan geografiya sabаqlarında paydalanıw
Ushbu o'quv qo'llanmasi "Umumiy Yer bilimi" fani bo'yicha bakalavriat ta'lim yo'nalishi 1-kurs talabalari uchun mo'ljallangan. Kitob Yer geografiyasi, uning tizilishi, tabiiy omillar, geografik qobiq, havosi, suvlari, muzliklari, ko'llar, okeanlar, hamda ularning inson hayoti bilan o'zaro aloqadorlik kabi keng ko'lamli mavzularni o'z ichiga oladi. Har bir mavzu ilmiy asoslangan holda, aniq dalillar va misollar bilan yoritilgan. Qo'llanmada geografiya fanining rivojlanish tarixi, asosiy tushunchalari, tabiiy-geografik jarayonlar va ularning oqibatlari atroflicha tahlil qilingan. Xususan, atmosfera, gidrosfera, litosfera hamda biosfera o'zaro aloqadorligi, geografik qobiqning gorizontal va vertikal tuzilishi, tabiiy zonalar, iqlim mintaqalari, dengiz va okeanlar, ularning suvlari va harakatlari, tabiiy landshaftlar hamda ularning rivojlanish omillari, shuningdek, Yer geologik tarixining bosqichlari va insonning geografik jarayonlarga ta'siri kabi mavzular batafsil o'rganilgan. Qo'llanma oxirida foydalanilgan adabiyotlar ro'yxati ham keltirilgan.
Asosiy mavzular
- Geografiya haqida tushuncha: Geografiya fani, uning obyekti, vazifalari, predmeti va o'ziga xos jihatlari, shuningdek, fan rivojlanishining asosiy bosqichlari va yo'nalishlari haqida umumiy tushuncha berilgan.
- Geografik qobiqning tuzilishi va rivojlanishi: Geografik qobiqning gorizontal va vertikal tuzilishi, uning tarkibiy qismlari (atmosfera, gidrosfera, litosfera, biosfera), ularning o'zaro aloqadorligi va rivojlanish qonuniyatlari haqida ma'lumot berilgan.
- Tabiiy zonalar va iqlim mintaqalari: Yer yuzasining geografik mintaqalarga va tabiiy zonalarga bo'linishi, ularning paydo bo'lish sabablari, xususiyatlari va tarqalishi hamda iqlim mintaqalari va ularning geografik ahamiyati yoritilgan.
- Suv va uning harakati: Yer yuzasidagi suvlar (okeanlar, dengizlar, ko'llar, daryolar, muzliklar, yer osti suvlari) ning tuzilishi, xossalari, harakatlari (suv aylanishi) va ularning geografik qobiq rivojlanishidagi roli hamda inson hayotidagi ahamiyati haqida ma'lumot berilgan.
- Yer qobig'i va uning tuzilishi: Yer qobig'ining ichki va tashqi tuzilishi, uning qatlamlari (magma, litosfera, astenosfera, yadro), tog' jinslari va ularning paydo bo'lishi hamda geologik rivojlanish bosqichlari haqida batafsil ma'lumot berilgan.
- Yerning harakatlari va ularning oqibatlari: Yerning o'z o'qi atrofida va Quyosh atrofida harakatlanishi, bu harakatlarning geografik qobiqqa ta'siri (iqlim o'zgarishlari, qutblarning muzlashi, relefning shakllanishi va hokazo) hamda geosinklinallar va platformalar nazariyalari yoritilgan.
- Insonning geografik jarayonlarga ta'siri: Insonning xo'jalik faoliyati natijasida tabiatga, geografik qobiqqa ta'sirining turlari, shakllari, oqibatlari hamda ushbu jarayonlarni boshqarish (monitoring) usullari haqida ma'lumot berilgan.
- Geografik bashorati: Geografik bashoratning mohiyati, turlari, usullari va ushbu bashoratlarni amalga oshirishda ishlatiladigan ilmiy metodlar hamda zamonaviy geografik bashoratlarning ahamiyati haqida tushuncha berilgan.
- Tabiiy zonalar va landshaftlar: Yer yuzasining geografik zonaliligi, tabiiy zonalar va ularning rivojlanishi, tabiat zonalari va ularning o'ziga xos xususiyatlari hamda landshaftlarning ilmiy o'rganilishi haqida ma'lumot berilgan.
- Okeanlar va ularning suvlari: Dunyodagi okeanlar va ularning geografik tarqalishi, okean suvlari xossalari (harorati, sho'rligi, tiniqligi, tuzilishi), okean suvlarining harakati (oqimlar, to'lqinlar, ko'tarilish va pasayish) hamda okeanlardagi hayot haqida ma'lumot berilgan.