Shorlanǵan topıraqlardaǵı ayırım ósimliklerdiń morfobiolo-giyalıq ózgeshelikleri
Ushbu dissertatsiya O‘zbekistonning shimoliy hududlarida, xususan Qoraqalpog‘istonning sho‘rlangan tuproqlarida o‘sadigan ayrim galofit o‘simliklarning morfobiologik xususiyatlarini o‘rganishga bag‘ishlangan. Tadqiqotda Chenopodiaceae va Fabaceae oilalariga mansub to‘rtta o‘simlik – Chenopodium album, Atriplex tatarica, Glycyrrhiza glabra va Alhagi pseudalhagi – ning sho‘rlanishga chidamliligi, vegetativ organlari, o‘sishi, rivojlanishi va urug‘ining unib chiqishi kabi morfobiologik ko‘rsatkichlari atroflicha o‘rganilgan. Tadqiqot natijalari sho‘rlangan yerlarni yaxshilash va ulardan samarali foydalanish bo‘yicha ilmiy asoslangan tavsiyalar beradi.
Asosiy mavzular
- Sho‘rlangan tuproqlarda o‘sadigan galofit o‘simliklarning morfobiologik xususiyatlari: Chenopodium album, Atriplex tatarica, Glycyrrhiza glabra va Alhagi pseudalhagi kabi galofit o‘simliklarning tuzli tuproqdagi morfologik tuzilishi, o‘sishi, rivojlanishi va urug‘ining unib chiqish qobiliyatlari sho‘rlanish darajasiga qarab o‘rganildi. Kuchsiz va kuchli sho‘rlangan tuproqlarda o‘simliklarning bo‘yi, yerdagi qismlarining o‘lchamlari, ildiz sistemasining rivojlanishi, shuningdek, novdalarining tuzilishi va soni kabi ko‘rsatkichlaridagi farqlar aniqlandi.
- Galofit o‘simliklarning rivojlanishi va urug‘ining unib chiqishi: Aq shora va Alaputa o‘simliklari urug‘ining turli haroratlarda va sho‘rlanish darajalarida unib chiqish qobiliyati o‘rganildi. Natijalarga ko‘ra, bir yillik galofit o‘simliklar urug‘ining sho‘rlangan tuproqlarda unib chiqishi kuchsiz sho‘rlangan tuproqlarga nisbatan yuqori bo‘lishi aniqlandi. Ko‘p yillik galofitlar esa teskari holatni ko‘rsatdi. Haroratning yuqori ko‘tarilishi bir yillik galofitlar uchun salbiy ta'sir ko‘rsatsa, ko‘p yilliklar uchun deyarli ta'sir qilmasligi kuzatildi.
- Sho‘rlangan tuproqlarni biomelioratsiyalash bo‘yicha tavsiyalar: Tadqiqot natijalari asosida sho‘rlangan yerlarni yaxshilash, o‘simliklardan ozuqa manbai sifatida foydalanish, chorvachilikni rivojlantirish hamda tuproqlarni o‘zlashtirish bo‘yicha ilmiy asoslangan tavsiyalar berilgan.