Ўзбек мумтоз адабиётида соқийнома (генезиси, тараққиёт босқичлари, поэтик хусусиятлари)

Ushbu dissertatsiya Oʻzbek mumtoz adabiyotida sokiyinoma janrining shakllanishi, rivojlanish bosqichlari va badiiy xususiyatlarini tadqiq etadi. Tadqiqotda sokiyinoma janrining oʻziga xos poetikasi, uning adabiyotdagi oʻrni, nazariy-metodologik asoslari, milliy poetik tafakkur bilan bogʻliqligi hamda oʻzbek mumtoz adabiyotida shakllangan anʼanalari yoritiladi. Tadqiqotning asosiy maqsadi – sokiyinoma janrining oʻziga xos obrazlar tizimi, badiiy estetik xususiyatlarini ilmiy asosda ochib berishdir. Tadqiqotda Oʻrta Osiyo mumtoz adabiyotida va xususan, oʻzbek adabiyotida sokiyinoma janrining genezisi, rivojlanish bosqichlari va poetik xususiyatlari, uni sharq mumtoz adabiyotidagi oʻrni hamda Alisher Navoiy ijodida ushbu janrning tutgan oʻrni batafsil oʻrganilgan. Dissertatsiyada sokiyinoma janrining paydo boʻlishi va rivojlanishiga taʼsir koʻrsatgan tarixiy, ijtimoiy, madaniy va adabiy omillar ham tahlil qilingan.

Asosiy mavzular

Sokiyinoma janrining poetik xususiyatlari va genezisi: Mazkur boʻlimda sokiyinoma janrining oʻziga xosligi, genezisi va taraqqiyot bosqichlari tadqiq etilgan. Sokiyinoma atamasining arabcha 'saqqa' soʻzidan kelib chiqqanligi va uning ' suv tashuvchi' maʼnosini anglatishi hamda mumtoz adabiyotda 'may taqsimlovchi', 'davrani boshqaruvchi' kabi maʼnolarda qoʻllanilganligi tushuntirilgan. Shuningdek, sokiy obrazining adabiyotdagi ijtimoiy-madaniy oʻrni, uning xalq ogʻzaki ijodi va mumtoz adabiyotdagi koʻrinishlari oʻrganilgan.
Oʻzbek mumtoz adabiyotida sokiyinoma: Bu boʻlimda oʻzbek mumtoz adabiyotida sokiyinoma janrining ilk koʻrinishlari, jumladan, XII–XV asrlar adabiyotida, keyinchalik esa Alisher Navoiy ijodida ushbu janrning rivojlanishi tahlil qilingan. Navoiyning 'Devoni ushsholiyn' asaridagi «Sokiyinoma» janri ruhidagi sheʼrlari, ularning obrazlar tizimi, tematikasi va badiiy xususiyatlari tadqiq etilgan.
Sokiyinomalar Alisher Navoiy ijodida: Uchinchi bob Alisher Navoiyning «Sokiyinoma»siga bagʻishlangan. Unda Navoiyning «Sokiyinomasi»ning poetikasi, janrning oʻziga xosligi, uning sharq adabiyotidagi oʻrni, shuningdek, Alisher Navoiy ijodining rivojlanishida ushbu janrning taʼsiri tadqiq etilgan. Navoiy «Sokiyinomasi»ning badiiy salmoqliligi, kompozitsiyasi, obrazlar tizimi va ijtimoiy-madaniy ahamiyati ham tahlil qilingan.
XVI-XIX asrlarda oʻzbek adabiyotida sokiyinoma: Toʻrtinchi bobda XVI–XIX asrlarda oʻzbek adabiyotida yaratilgan sokiyinomalarning janr xususiyatlari, kompozitsiyasi, obrazlar tizimi va Alisher Navoiy ijodining ushbu janrga taʼsiri oʻrganilgan. Ushbu davrda yaratilgan sokiyinomalarning turli sheʼriy shakllarda yozilganligi, ularning umumiy va oʻziga xos jihatlari tahlil qilingan.