XVI–XVIII асрлар рус иш юритиш ёдгорликларида шарқий экзотизмлар
Ushbu avtoreferat Oʻzbekiston Milliy universiteti huzuridagi Ilmiy darajalar beruvchi kengashda himoya qilingan, filologiya fanlari doktori (PhD) ilmiy darajasini olish uchun taqdim etilgan dissertatsiyaning qisqacha mazmunini oʻz ichiga oladi. Unda XVI–XVIII asrlardagi rus rasmiy yozma yodgorliklarida uchrovchi sharqona ekzotizmlarning lingvistik jihatdan tahlili, ularning leksik-semantik va fonetik-morfologik xususiyatlari hamda rus tiliga moslashuvi oʻrganilgan.
Asosiy mavzular
- Dissertatsiyaning dolzarbligi va zarurati: XIX–XVIII asrlarda rus tilshunosligida mavjud boʻlgan sharqona ekzotizmlarni oʻrganishning dolzarbligi, jahon tilshunosligida bu masala boʻyicha olib borilayotgan tadqiqotlar va Oʻzbekistonning jahon hamjamiyatiga integratsiyasi sharoitida ushbu mavzuning ahamiyati ochib berilgan.
- Tadqiqotning ilmiy yangiligi: Tadqiqotning ilmiy yangiligi shundan iboratki, rus tilida mavjud boʻlgan sharqona ekzotizmlarning oʻrganilmagan jihatlari aniqlangan, ularning semantik oʻzgarishlari, hususiyatlari va rus tiliga moslashuvi tadqiq etilgan.
- Tadqiqotning obyekti va predmeti: Tadqiqot obyekti sifatida XVI–XVIII asrlardagi rus rasmiy yozma yodgorliklarida uchrovchi sharqona ekzotizmlar, predmeti esa ushbu ekzotizmlarning leksik-semantik, fonetik-morfologik xususiyatlari va rus tiliga moslashuvi belgilangan.
- Tadqiqot usullari: Mavzuni yoritishda nazariy ma'lumotlarni umumlashtirish, sisteshlash, madaniy, qiyosiy-chogʻishtirma, manbashunoslik, statistik (sanoq) usullaridan foydalanilgan.
- Tadqiqotning amaliy natijalari: Tadqiqot natijalari boʻyicha sharqona ekzotizmlarning rus rasmiy yozma yodgorliklari lugʻat tarkibida qayd etilishi, ularning fonetik, morfologik va semantik xususiyatlarini aniqlash uslubiy tavsiyalar ishlab chiqilgan va oʻquv jarayoniga tatbiq etilgan.
- Ekzotizm tushunchasi va uning tadqiqi: Ekzotizm tushunchasining kelib chiqishi, uning lingvistikadagi qoʻllanilishi, turli olimlarning ekzotizmga bergan ta'riflari va sharqona ekzotizmlarning oʻziga xos xususiyatlari keltirilgan.
- Sharqona ekzotizmlarning leksik-semantik guruhlari: Tadqiqotda sharqona ekzotizmlar davlat muassasalari, unvonlar, metrologik va numizmatik birliklar, diniy tushunchalar, geografik nomlar, mato va kiyimlar nomlari, flora va fauna kabi tematik guruhlarga ajratilgan.
- Sharqona ekzotizmlarning fonetik, morfologik va semantik moslashuvi: Rus tiliga kirib kelgan sharqona ekzotizmlarning fonetik, morfologik va semantik jihatdan moslashuvi, ularning turlanishi va son bilan bogʻliq oʻzgarishlari tadqiq etilgan.