Темирбетон тўсинли кўприкларни вариантли лойиҳалаш

Ushbu uslubiy ko'rsatma Toshkent avtomobil yo'llari loyihalash, qurish va ekspluatatsiyasi instituti tomonidan tayyorlangan bo'lib, "Avtomobil yo'llari va sun'iy inshootlar" fakultetining "Ko'priklar, tonnellar va yo'l o'tkazgichlar" kafedrasi tomonidan "Transport tonnellari" fani bo'yicha bakalavrlar uchun amaliy mashg'ulotlar bajarishga mo'ljallangan. Ko'rsatmada transport tonnellari qoplamalarining statik ta'sirlarga hisoblash bo'yicha asosiy holatlar, jumladan, to'g'ri burchakli rama, turli gumbazlar, aylana ko'rinishdagi qoplamalarning statik sxemalari, tog' jinsiga tiralluvchi erkin gumbazning hisobiy sxemasi, gumbaz geometrik tavsiflari, asosiy sistemadagi yuklar va ulardan hosil bo'luvchi zo'riqishlar, hamda siljishlar keltirilgan. Shuningdek, gumbaz kesimlarida yuklardan hosil bo'luvchi zo'riqishlarni aniqlash bo'yicha jadvallar ham mavjud.

Asosiy mavzular

• Asosiy holatlar: Tonnell qoplamalariga ta'sir qiluvchi yuklar, joy relyefi, muhandis-geologik sharoitlar va ishni bajarish usullari aniqlanadi. Yuklarning asosiy, qo'shimcha va maxsus turlari, ularning qoplamaga ta'siri va xususiyatlari bayon etilgan. Qoplamalarning hisobi qurilish mexanikasi, elastiklik nazariyasi va gruntlar mexanikasi asosida amalga oshiriladi. Yer osti inshootlarini hisoblashda qoplamalar va tog' jinsining birgalikda ishlashi inobatga olinadi. Tog' jinsining elastik qarshilik ko'rsatishi va deformatsiyalanishi haqida ma'lumot berilgan.
• Asosiy statik sxemalar: Tonnell qoplamalarining turli konstruktiv sxemalari va ularning qo'llanilish sharoitlari keltirilgan. Jadvalda bir qator konstruktiv sxemalar (to'g'ri burchakli, sharli, gumbazli) va ularga mos keladigan tog' jinslari hamda ish usullari ko'rsatilgan.
• Qalqonlarni hisoblash asoslari: Qalqon konstruksiyasini loyihalashda, uning ichki va tashqi diametrlari, hamda qalinligi aniqlash formulalari keltirilgan. Qalqonning umumiy uzunligi, uni silkitishdagi domkratlarga ta'sir qiluvchi kuchlar va ishqalanish kuchlari hamda qo'llaniladigan mexanizmlar hisob-kitoblari bayon etilgan.
• Tonnellarda CO (uglerod oksidi)va issiqlik ajralishi bo'yicha zarur havo hajmini aniqlash: Tonnellarda CO ning ruxsat etilgan konsentratsiyasi va shamollatish hajmini aniqlash formulalari keltirilgan. Avtomobillardan chiqayotgan CO miqdori, yonilg'i sarfi, uning tarkibi va havo zichligining koeffitsiyentiga bog'liqligi tushuntirilgan. Issiqlik ajralishi bo'yicha zarur shamollatish hajmini aniqlash va unga ta'sir etuvchi omillar (avtomobil og'irligi, tezligi, yo'l qiyshiqligi, havo harorati) hamda ularning hisob-kitobi keltirilgan.
• Foydalanilgan adabiyotlar: Ushbu ko'rsatmani tayyorlashda foydalanilgan ilmiy-texnik adabiyotlar, darsliklar va normativ hujjatlar ro'yxati keltirilgan.