Тошкент мегаполиси итлари (Canis lupus familiaris) паразитлари фаунаси ва экологияси
Ushbu dissertatsiya avtoreferati Toшкент мегаполисида яшовчи итларнинг (Canis lupus familiaris) паразитларининг тур таркиби, экологияси ва уларнинг тарқалишини ўрганишга бағишланган. Тадқиқот давомида итларнинг гельминтлар ва эктопаразитларининг тур хилма-хиллиги аниқланган, шунингдек, уларнинг зарарли таъсири ва профилактикаси бўйича илмий асослар ишлаб чиқилган. Ишда замонавий гельминтологик, паразитологик, молекуляр-генетик ва экологик усуллардан фойдаланилган. Олинган натижалар ветеринария амалиётида қўллаш учун тавсия этилган.
Asosiy mavzular
- I. Тошкент мегаполисининг замонавий ҳудуди уй итларида 5 синфга мансуб (Cestoda, Acanthocephala, Nematoda, Arachnida ва Insecta) 38 тур паразитлар аниқланди.: Диссертацияда Тошкент мегаполиси шароитида яшовчи итларнинг экто- ва эндопаразитлари ўрганилган. Жами 38 тур паразит аниқланган бўлиб, улар 5 та синфга (Cestoda, Acanthocephala, Nematoda, Arachnida ва Insecta) мансуб.
- II. Уй итларида паразит гельминтлар 21 турдан иборатлиги аниқланди, улардан цестодалар (8), акантоцефаллар (1) ва нематодалар (12) ни ташкил этиши кузатилди.: Итларнинг гельминтофаунаси таркиби аниқланган. Жами 21 тур гельминт топилган, шу жумладан 8 тур цестода, 1 тур акантоцефал ва 12 тур нематода.
- III. Тошкент мегаполиси фукционал зоналарида гельминтлар хилма-хиллиги ўрганилган ҳайвонларнинг юқори концентрацияси билан изоҳланади.: Урбанизация даражасининг ошиши билан итларнинг гельминтлар тур хилма-хиллигининг пасайиши кузатилган. Кўп қаватли бинолар ҳудудида 6 тур, кам қаватли биноларда 7 тур, истироҳат боғларида 12 тур ва шаҳарнинг ноқулай ҳудудларида 21 тур паразит қайд этилган.
- IV. Тошкент мегаполиси итлари эктопаразитлари фаунаси 17 турдан иборат.: Итларнинг эктопаразитлари ўрганилган. Жами 17 тур эктопаразит аниқланган бўлиб, улар клещлар (8 тур Ixodidae, 1 тур Sarcoptidae, 1 тур Demodecidae) ва ҳашаротлардан (1 тур Trichodectidae, 1 тур Haematopidae, 2 тур Pulicidae, 2 тур Culicidae, 1 тур Hippoboscidae) иборат.
- V. Собаки вступают в топические, трофические и форические связи в биоценозах.: Итларнинг трофик, топик ва форик алоқалари таҳлил қилинган. Урбанизация шароитида итлар популяциясининг трофик алоқалари паразитофаунанинг шаклланишида ва паразитларнинг тарқалишида муҳим роль ўйнаши аниқланган.
- VI. Ряд видов паразитов собак могут паразитировать в организме человека и сельскохозяйственных животных.: Итлар паразитларининг айрим турлари одам ва қишлоқ хўжалиги ҳайвонларида ҳам паразитлик қилиши аниқланган. Бу, итларнинг эпизоотик ва эпидемиологик ролини кўрсатади.
- VII. Показано, что нематода Dirofilaria immitis реализует свой жизненный цикл через кровососущих комаров – Culicidae.: Dirofilaria immitis нематодасининг ҳаёт цикли қон сўрувчи чивинлар орқали амалга ошиши исботланган. Унинг нуклеотид кетма-кетлиги аниқланиб, ГенБанкка жойлаштирилган.
- VIII. Определены основные гельминтозы домашних собак мегаполиса Ташкента.: Тошкент шаҳрида итларнинг асосий гельминтозлари (дипилидиоз, тениоз, мультицептоз, эхинококкоз, мезоцестоидоз, токсаскариоз, токсакароз, спироцеркоз ва дирофиляриоз) аниқланган.
- IX. Установлена эффективность ряда новых препаратов.: Итларнинг гельминтозлари ва эктопаразитларига қарши қўлланилган янги препаратлар (Аджипраз плюс, Ивермектин, Проксур)нинг самарадорлиги 90-100% ни ташкил этганлиги аниқланган.
- X. Разработаны новые модели сбора и утилизации фекалий собак.: Итларнинг гельминтозларини олдини олиш ва шаҳар муҳитини тоза сақлаш мақсадида фекалийларни йиғиш ва йўқ қилишнинг инновацион модели ишлаб чиқилган. Бу эса касалликларнинг олдини олиш самарадорлигини 20-30% га оширади.