Ментол ҳосилалари синтези ва супрамолекуляр комплекслари ҳамда уларнинг биологик фаоллиги

Ushbu dissertatsiya ishi mentolning yangi hosilalari va supramolekulyar komplekslarini sintez qilish, ularning fizik-kimyoviy xossalari hamda biologik faolligini o‘rganishga bag'ishlangan. Tadqiqotda mentolning ikki asosli karbon kislotalari bilan yangi hosilalari sintez qilinib, ularning kimyoviy tuzilishi va xossalari o‘rganilgan. Shuningdek, mentol va glycyrrhizin kislotasi (GK) hamda uning monoammonium tuzining (GKMAT) turli nisbatdagi supramolekulyar komplekslari olingan. Ushbu komplekslarning biologik faolligi, jumladan, aloksan bilan chaqirilgan diabetda hipoglikemik ta'siri va miitochondriyalar membranalarini stabillovchi xossalari aniqlangan. Shuningdek, ushbu komplekslarning bug'doy o'simligining o'sishi va rivojlanishiga ta'siri ham o'rganilgan.

Asosiy mavzular

Mentolning ikki asosli karbon kislotalari bilan yangi hosilalari sintezi va o'rganilishi: Tadqiqotda mentolning dimetol oksalat, mentolmalonat, mentolmalenat, dimetolsuccinat va dimetolglutarat kabi yangi hosilalari sintez qilinib, ularning fizik-kimyoviy xossalari va spektral tahlillari (IR, massa-spektroskopiya) amalga oshirilgan. Bu hosilalarning tuzilishi va xossalari to‘g‘risida batafsil ma'lumotlar keltirilgan.
Mentol va glycyrrhizin kislotasi (GK) hamda uning monoammonium tuzining (GKMAT) supramolekulyar komplekslarini sintez qilish va o‘rganilishi: Ushbu bo‘limda mentolning glycyrrhizin kislotasi va uning monoammonium tuzi bilan turli mulyar nisbatlarda (2:1, 4:1, 9:1) supramolekulyar komplekslari sintez qilingan. Ushbu komplekslarning suvda eruvchanligi, barqarorlik konstantalari, IR-spektrlari va boshqa fizik-kimyoviy xossalari aniqlangan.
Mentol va uning hosilalarining biologik faolligini o‘rganish: Tadqiqotda mentol, GK va ularning supramolekulyar komplekslarining biologik faolligi o‘rganilgan. Xususan, aloksan bilan chaqirilgan diabet modelida ushbu birikmalarning qondagi glyukozaga va jigardagi glikogenni tiklashga ta'siri tekshirilgan. Shuningdek, miitochondriyalar membranasini stabillovchi va antioksidantlik xossalari aniqlangan.
Supramolekulyar komplekslarning o'simliklarning o'sishi va rivojlanishiga ta'siri: Ushbu bo‘limda mentol, GK va ularning supramolekulyar komplekslarining kuzgi bug'doyning (Triticum aestivum L.) urug'larining unib chiqishi va o'sishiga ta'siri o'rganilgan. Komplekslarning turli konsentratsiyalarining urug'larning shishishi, ildiz va novdalarining o'sishiga ta'siri aniqlangan.