«Илм-маърифат» семали луғавий бирликларнинг структур-семaнтик ва тарихий-функционал тaдқиқи

Ushbu dissertatsiya avtoreferati O‘zbekiston davlat universitetining ilmiy darajalar beruvchi DSc.03/30.12.2019.Fil.05.02 raqamli Ilmiy kengashida himoya qilingan, filologiya fanlari doktori (PhD) ilmiy darajasini olish uchun Raxmatullaeva Dilafruxshon Shuhratovna tomonidan tayyorlangan

Asosiy mavzular

«Илм-маърифат» семали луғавий бирликларнинг структур-семантик ва тарихий-функционал тадқиқи: Ushbu tadqiqotda o‘zbek tili leksik tizimidagi «ilm-ma’rifat» semasiga ega bo‘lgan lug‘aviy birliklarning lug‘aviy, semantik va funktsional jihatdan tahlil qilinadi. Tadqiqotda «ilm-ma'rifat» semasini o‘zida mujassam etgan lug‘aviy birliklarning til sistemasidagi o‘rni, ularning nutqdagi sintagmatik va assotsiativ xususiyatlari, tarixiy rivojlanishi tadqiq etiladi. Xususan, qadimgi turkiy yodgorliklar, mumtoz adabiyot va XX asr boshlaridagi jadidlar ijodida «ilm-ma’rifat» semali birliklarning qo‘llanilishi, ularning stilistik va funktsional o‘ziga xosliklari o‘rganiladi. Tadqiqotning ilmiy yangiligi shundaki, «ilm-ma’rifat» semasi bilan bog‘liq leksik birliklarning keng qamrovli tadqiqi, ularning semantik, dialekik va normal asoslari ilmiy asosda yoritilgan.
«Илм-маърифат» семали луғавий бирликларнинг услубий-синтактик хусусиятлари: Bu bo'limda «ilm-ma'rifat» semali lug'aviy birliklarning valyentligi va stilistik xususiyatlari tahlil qilinadi. Ularning nutq jarayonidagi sintagmatik munosabatlari, valentliklari va assotsiativ xususiyatlari ochib beriladi. Tadqiqotda lug'aviy birliklarning turli nutq uslublarida qo'llanilishi, ularning funktsional va uslubiy jihatlari, shuningdek, ularning badiiy asarlardagi o'rni o'rganiladi.
«Илм-маърифат» семали луғавий бирликларнинг тарихий-функционал хусусиятлари: Uchinchi bobda «ilm-ma’rifat» semali lug‘aviy birliklarning tarixiy-funktsional jihatlari tadqiq etiladi. Xususan, Qutadg‘u bilig va Devonu lug‘otit-turk kabi qadimgi manbalarda hamda mustaqillik yillarida «ilm-ma’rifat» semali leksik birliklarning qo‘llanilishi, ularning til rivojidagi o‘rni tahlil qilinadi. Shuningdek, jadid adabiyotida ushbu semali birliklarning qo‘llanilishi, ularning nazariy va amaliy ahamiyati yoritiladi.