Асаб тизимининг перинатал зарарланиши узоқ муддатли оқибатларида когнитив фаолиятни ўрганишда қиёсий ёндашувлар
Ushbu dissertatsiya-avtoreferat O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining oliy attestatsiya komissiyasida №B2019.2.PhD/Tib921 raqami bilan ro'yxatga olingan doktorlik dissertatsiyasining qisqacha mazmunini o'z ichiga oladi. Tadqiqotning asosiy maqsadi – perinatal zararlanishning nerv sistemasi ustidan uzoq muddatli oqibatlari bo'lgan bolalarda kognitiv funksiyalarni differensial diagnostikasi va prognozlash uchun klinik va paraklinik ko'rsatkichlarni o'rganishdir. Tadqiqotda bolalarning anamnestik va klinik xususiyatlari, psixologik testlar natijalari, miya bioelektrik faolligi, ko'rish bilan chaqirilgan potensiallar tahlil qilingan. Natijalar asosida kognitiv buzilishlarni aniqlash va prognozlash uchun differensial diagnostik jadval hamda algoritm ishlab chiqilgan.
Asosiy mavzular
- Tadqiqotning dolzarbligi va zarurati: Jahon sog'liqni saqlash tashkiloti (JSST) ma'lumotlariga ko'ra, yangi tug'ilgan chaqaloqlarning 10-15% da nerv sistemasi kasalliklari mavjud bo'lib, ulardan eng ko'p uchraydiganlari ensefalopatiya va minimal miya disfunksiyasidir. Perinatal shikastlanishlar natijasida yuzaga keladigan bu kasalliklar bolalarning rivojlanishiga salbiy ta'sir ko'rsatadi. Shu sababli, ushbu muammoning ijtimoiy ahamiyati katta va uning oldini olish hamda davolash usullarini takomillashtirish muhimdir.
- Ilmiy yangilik va amaliy ahamiyati: Tadqiqotda O'zbekistonda birinchi marta yuqori kortikal funksiyalar va gnozis holati hamda kognitiv buzilishlarning differensial diagnostikasi uchun mezonlar optimallashtirilgan. Shuningdek, vizual uyg'otilgan potensiallar orqali bolalardagi sensor tizimlar o'rtasidagi aloqani o'rganish va kognitiv buzilishlarni aniqlash uchun diagnostik jadval ishlab chiqilgan. Tadqiqot natijalari amaliyotga tatbiq etilgan va bolalarning rivojlanishidagi buzilishlarni aniqlashga yordam beradi.
- Tadqiqot obyekti va predmeti: Tadqiqot obyekti sifatida Toshkent shahrida davolangan 128 ta boladan 91 nafari perinatal zararlanish oqibatlari bo'lgan hamda 37 nafar sog'lom bola nazorat guruhi sifatida olingan. Tadqiqot predmeti esa klinik-anamnestik ma'lumotlar, psixo-nevrologik status, psixologik testlar va neyrofiziologik tadqiqotlar natijalaridir.
- Metodologik asoslar: Tadqiqotda klinik-nevrologik va anamnestik ma'lumotlar, psixologik testlar va statistik usullar qo'llanilgan. Jumladan, miya bioelektrik faolligini baholash uchun elektroensefalografiya (EEG) va vizual uyg'otilgan potensiallar (VUP) metodlari ishlatilgan. Psixologik baholash uchun esa standartlashtirilgan psixodiagnostik metodikalar qo'llanilgan.